نظریۀ «مخاطب‌محوری» رویکردی در نقد ادبیات کودکان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران.

2 استادیارزبان وادبیات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاداسلامی، تربت حیدریه، ایران (نویسندۀ مسئول)

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

4 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.

10.22034/jmzf.2022.364853.1128

چکیده

پژوهش در حوزۀ ادبیات کودکان با فرض مخاطب ـ کودک ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی دارد که ناشی از ماهیت متفاوت آن است و پژوهش در این حوزه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. درک این ویژگی‌ها مستلزم توجه به اثرات معطوف به قید کودک در حیطۀ دانش و سپس پژوهش ادبیات کودکان است. نویسندگان و منتقدان ادبیات کودکان، باید به ویژگی‌های زبانی و توانایی درک و فهم مخاطبان خود، توجه ویژه‌ای داشته باشند. این سخن مؤیّد اهمیت نظریۀ «مخاطب‌محوری» در میان نظریه‌های سه‌گانۀ ادبی یعنی «مؤلّف‌محوری»، «متن‌محوری» و «مخاطب‌محوری» است. پژوهشگر با بررسی ویژگی‌های عناصر زبانی و درون‌مایۀ آثار کودکان و تطبیق آن با ویژگی‌های مخاطبان و از جهتی بازنگری در کارکرد رویکردهای نقد ادبی بر اساس نظریه‌های سه‌گانۀ ادبیِ مذکور، به دنبال یافتن پاسخی است که نشان دهد، نظریۀ «مخاطب‌محوری» در بین نظریات سه‌گانۀ ادبی در ادبیات کودکان اهمیت ویژه‌ای دارد و این نظریه می‌تواند معیاری برای پژوهشگر باشد تا با بهره‌گیری از آن به نقد ادبیات کودکان بپردازد. در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای، کارکرد رویکردهای نقد ادبی در ادبیات کودکان بررسی و تحلیل‌شده است. نتایج این پژوهش اهمیت نظریۀ «مخاطب-محوری» را اثبات و تطبیق و بررسی آثار تولید‌شدۀ کودکان بر اساس نظریۀ ادبیِ فوق، معیارهای مناسب نقد را برای نویسندگان این حوزه مشخص و معرّفی خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

"Audience-centered" theory is an approach in criticizing children's literature

نویسندگان [English]

  • Alireza Saghir 1
  • Mahmoud Firouzi Moghaddam 2
  • maryam jalali 3
  • mahyar alavimoghaddam 4
1 Ph.D. student of Persian language and literature, Torbat Heydarieh branch, Islamic Azad University, Torbat Heydarieh, Iran.
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Torbat Heydarieh Branch, Islamic Azad University, Torbat Heydarieh, Iran (corresponding author)
3 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
4 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran.
چکیده [English]

Abstract
Research in the field of children's literature with the premise of the audience - children has unique characteristics that are due to its different nature which can affect the research in this field. Understanding these features requires paying attention to the effects of children's expressions in the field of knowledge and then researching children's literature. Writers and critics of children's literature should pay special attention to linguistic features and the ability to understand their audience. This statement confirms the importance of the "audience-centered" theory among the three literary theories, namely "author-centered", "text-centered" and "audience-centered". By examining the characteristics of the linguistic elements and the content of children's works and matching them with the characteristics of the audience, and from the point of view of revising the function of literary criticism approaches based on the aforementioned three literary theories, the researcher seeks to find an answer that shows , the "audience-oriented" theory is especially important among the three literary theories in children's literature and this theory can be a criterion for the researcher to criticize children's literature by using it. In this research, the function of literary criticism approaches in children's literature has been investigated and analyzed by descriptive-analytical method and using library data. The results of this research prove the importance of the "audience-centered" theory, and the adaptation and examination of the works produced by children based on the above literary theory will determine and introduce the appropriate criteria of criticism for the authors of this field.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: children's literature
  • audience-centered theory
  • language and content
  • critical approach

مراجع

  1. کتاب‌شناسی

    کتاب‌ها

    1. برتنس، هانس (1387)، مبانی نظریۀ ادبی، ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی، چاپ دوم، تهران: ماهی.
    2. پولادی، کمال (1384)، بنیادهای ادبیات کودک، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
    3. جلالی، مریم (1395)، «شاخص­های اقتباس در ادبیات کودک و نوجوان: نگاهی نو به بازنویسی و بازآفرینی به انضمام فهرست صد سالۀ اقتباس از شاهنامه در ادبیات کودک و نوجوان»، چاپ اوّل، تهران: انجمن فرهنگی هنری زنان ناشر.
    4. حافظی، علیرضا (1380)، «ادبیات کودک ادبیات تدریج است»، پژوهشنامۀ ادبیات کودک و نوجوان، شمارۀ 26، صص 3-13.
    5. حجازی، بنفشه (1382)، ادبیات کودکان و نوجوانان: ویژگی­ها و جنبه­ها، چاپ ششم، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
    6. حجوانی، مهدی (1389)، زیبایی­شناسی ادبیات کودکان، چاپ اوّل، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    7. خسرونژاد، مرتضی (1382)، معصومیّت و تجربه: درآمدی بر ادبیات کودک، تهران: مرکز.
    8. رنلدز، کیمبرلی (1393)، ادبیات کودک (جان کلام: یک معرفی بسیار کوتاه)، ترجمۀ مهدی حجوانی، تهران: افق.
    9. سیدآبادی، علی­اصغر (1385)، عبور از مخاطب­شناسی سنّتی، تهران: فرهنگ.
    10. شمیسا، سیروس (1394)، نقد ادبی، تهران: میترا.
    1. فتوحی، محمود (1385)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
    1. قزل­ایاغ، ثریّا (1381)، ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج و خواندن، تهران: انتشارات سمت.
    2. مصاحب، غلامحسین (1380)، دایره المعارف فارسی، تهران: امیرکبیر.
    3. نورتون، دونا (1382)، شناخت ادبیات کودکان: از روزن چشم کودک، ترجمۀ منصوره راعی، جلد دوم، تهران: قلمرو.
    4. رحماندوست، مصطفی (1380)، آسمان هنوز آبی است، تهران: محراب قلم.
    5. کشاورز، ناصر (1378)، سیب جان سلام، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ اوّل.
    6. ملکی، بیوک (1370) بر بال رنگین‌کمان، تهران: سروش.

    مقاله

    1. اکرمی، جمال­الدّین (1387)، «سازه­های روایتی تصویر، کتاب و کودک و نوجوان»، سال دوازدهم، شمارۀ 2 آذرماه.
    2. خوشبخت، فریبا (1389)، «بررسی مفهوم مرگ در ادبیات کودک ایران تحلیل محتوای 9 کتاب داستان»، مجلّۀ علمی پژوهشی مطالعات ادبیات کودکان، سال اوّل، شمارۀ اوّل.
    3. چمبرز، ایدن (1382)، «خوانندۀ درون‌متن»، ترجمۀ طاهره آدینه­پور، پژوهشنامۀ ادبیات کودک و نوجوان، شمارۀ 33 و 34، صص 53-65.

    لاتین

    1. KarínLesnik-Oberstein(2002), Children’s Literature New Approaches, London and New York
    2. Nodelman,Perry(2008),The Hidden Adult: Defining Children’s Literature,the Johns University Press
    3. O’Sullivan, Emer(2005),ComparativeChildren’sLiterature, London and New York
    4. PeterHunt(1992),Literaturefor ChildrenContemporarycriticism,Londan and Newyork
    5. Lewis.d.2000 the interaction of word and image in Picturebooks: Acritical survey. London: Rouhedge Newyork

     

مطالعات زبان فارسی
دوره 5، شماره 11
آبان 1401
صفحه 71-88

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 16 شهریور 1401
  • تاریخ بازنگری: 07 مهر 1401
  • تاریخ پذیرش: 14 آذر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار