زحاف در زبان عربی و فارسی دری

ناصری, محمد اسماعیل

زحاف در زبان عربی و فارسی دری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

محمد اسماعیل ناصری

استاد بخش زبان عربی دانشگاه کابل افغانستان

چکیده

علم عروض در میان زبان‌های عربی و فارسی دری از کاربردهای ویژه خود برخوردار است؛ زیرا دارای خصوصیات مخصوص به خود است. طوری که بر همه آشکار است که کاشف علم عروض خلیل بن احمد نحوی است، ولی به مرور ایام علم عروض در زبان فارسی گونه‌ای را به خود اختصاص داده و کم و بیش تغییراتی را نسبت به علم عروض در زبان عربی به خود راه داده است که این همه را می‌باید از توانمندی‌های شاعران و بزرگان فارسی زبان دانست؛ به گونه‌ای که بعد از خلیل بن احمد نیز سه بحر دیگر را دانشمندان زبان فارسی به وجود آوردند. در میان زحافات عروض زبان فارسی وعربی تفاوت‎های آشکاری وجود دارد. تغییرات در تفاعیل عروضی زبان عربی به دوگونه زحاف و علت نامیده شده است که زحاف نیز به نوبۀ خود به دو گونۀ مفرد و مزدوج تقسیم گردیده است که هریک از آنها نیز دارای تقسیمات دیگری می‌باشند، ولی تغییراتی که به اسم علت خوانده شده است از جمله تغییراتی است که اگر درتفاعیل رخ ‌دهد، متابعت‌اش بر شاعر حتمی است، تغییر دیگری به اسم علت جار و مجرایی زحاف دارد که اگر در تفاعیل آمد تکرارش الزامی نیست و برعکس تغییرات تفاعیل در عروض زبان فارسی به اسم زحاف خوانده شده که تمامی آن تغییرات درتفاعیل عروضی زبان عربی را دربرمی‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.26453894.1398.2.3.6.3

عنوان مقاله [English]

Zahav in Arabic and Persian Dari

نویسنده [English]

Mohammad Ismail Naseri

Professor of Arabic Language at Kabul University

چکیده [English]

Aroz among Arabic and Persian Dari has special applications, since it has some special unique properties, so that it is apparent that the founder of Aroz is Khalil-ibn-Ahmad-Nahvi, but in Persian and during the development days of Aroz in Persian, some of the differences have been introduced to it compared to Arabic version of Aroz, which must be taken as authority and strength of Persian Poets and literature, so that after Khalil-ibn-Ahmad-Nahvi, they introduced three other Bahr in Persian Aroz. Among Zahafat Aroz in Arabic and Persian versions, there are some clear differences. Variations in Tafaeel in Arabic Aroz, are called Zahaf and Cause which in turn, Zahaf is divided to Odd and Even and each are divided to other sections consequently. But variations in Cause are variations that are done in Tafaeel and its functionality is a most to The Poet. Another variation which is called Jar Cause and Channel Cause and if it is used in Tafaeel, the repetition become an option. Inversely, variation in Tafaeel in Persian version of Aroz, are called Zahaf which inherits all variations from Arabic version.

کلیدواژه‌ها [English]

Arabic and Persian prosody
comparative literature
Zahav in Arabic and Persian Dari

مراجع

ابومحمد، البشیرعصام أبومحمد المراکشی، (بی تا)، دروس مختصرة فی علمی العَروض والقوافی – للمبتدئین، بیجا.

2- احمد نژاد، کامل، (۱۳۸۵)، عروض و قافیه، چاپ اول، تهران: آییژ.

3- آذرنوش، آذرتاش، (1393)، فرهنگ معاصرعربی- فارسی. براساس فرهنگ عربی انگلیسی هانس‌ور، جلد۱، دوره۱۶، تهران: نشرنی.

4- اخیانی، دکترجمیله؛ امیرفیض، هاله؛ انصاری، مرجان و دیگران، (1381)، فرهنگ بزرگ سخن به سرپرستی دکترحسن انوری، چاپ هفتم، تهران: سخن.

5- استادی، هوشنگ، (1386)، فرهنگ فارسی مبین، چاپ اول، جلد۱. تهران: انتشارات ترانه.

6- انصاف پور، غلامرضا، (1394 )، فرهنگ کامل فارسی، چاپ اول، جلد۱، انتشارات بین المللی سرورسعادت.

7- انیس، ابراهیم؛ منتصر، عبدالحلیم؛ الصوالحی، عطیه؛ خلف احمد، محمد، (1382)، فرهنگ المعجم الوسیط (عربی- فارسی)، مترجم محمد بندر ریگی، چاپ هفتم، جلد۲، تهران: انتشارات اسلامی.

8- درویش، دکتورعبدالله، (۱۴۰۷/۱۹۸۷)، دراسات فی العروض والقافیة، الطبعة الثالثة، مکتبة الطالب الجامعی.

9- دهخدا، علامه علی اکبر، (1372)، فرهنگ جامع دهخدا، چاپ اول ازدورۀ جدید، 14جلد، تهران: انتشارات روزنه.

10 الزمخشری، جارالله، (بی تا)، القسطاس فی علم العروض. بی جا.

11- عتیق، الدکتورعبدالعزیز، (۱۴۰۷/۱۹۸۷)، علم العروض والقافیة، الناشر دارالنهضة العربیة.

12- عقیل، سعید محمود، (۱۴۱۹/۱۹۹۹)، الدلیل فی العروض، الطبعة الأولی، بیروت: للطباعة والنشر والترزیع.

13- مصطفی، محمود، (۱۴۱۷/۱۹۹۶)، اهدی سبیل الی علمَی الخلیل العروض والقافیة، الطبعة الاولی، بیروت: للطباعة والنشر والترزیع.

14- المطیری، محمد بن فلاح، (۱۴۲۵ – ۲۰۰۴)، القواعد العروضیة وأحکام القافیة العربیة، الطبعة الأولی، بیروت: مکتبة اهل الأثر.

15- الهاشیمی، الدکتورمحمدعلی أستاذ الأدب العربی فی کلیة الآداب للبنات فی الریاض، (۱۴۱۲هـ - ۱۹۹۱مـ)، العَروض الواضح وعلمُ القافیة، طبعة الاولی، دمشق: دارالقلم.

16- وحیدیان، تقی کامیار، (۱۳۹۱)، بخش دوم (قافیه، عروض، سبک شناسی ونقد ادبی)، چاپ هفتم، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب.

Refrences

1- Abu Mohammad,Bashir Assam Abu Mohammad Moroccan.(No date). Dorus-e moxtasare fi elm’ alaruz’ va alqavāfi-llembtedeine. No place.

2- Ahmadnejād,Kāmil.(2006/1385SH). Aruze va Qāfie. First Edition. Tehran: Ay(‘)iž’.

3-Axiani,D. Jamila,Amir Feyz,Hāle,Ansāri,Marjān,other people.(2002/1381SH). Farhang-e bozorg-e soxan be sarparasti-e Dr. Hassan Anvari.Seventh print. Tehran: Soxan.

4- Anise,Ebrāhim’,Montesar,Abdulhaim,Sawalhi,Atiyye’,Khalf Ahmad, Mohammad.(2003/1382SH). Farhang-e Al-Mu’jam Al- wasit. (Arabi-fārsi). Translator Mohamed Bandar Rigi. Seventh print. Tehran: Islamic Publishing House.

5- Ansāfpour,Qolamrezā.(2015/1394SH). Farhang-e kāmel-e fārsi. First Edition. Kabul: Sarvar-e Sa’ādat.

6- Aqil,Sa’id Mahmoud.(1999/1378SH). Al-dalil fel arouz. Beirut.

7- Atiq,Dactr Abdelaziz.(1987/1366SH). Elm-e Aruz’ va Qāfie. Renaissance House Arabi.

8- Azarnuš,Azartāš.(2014/1393SH). Farhang-e Mo’āser-e arabi-fārsi. Tehran: Našr-e Ney.

9- Darviš,Dr.Abdollāh’.(1987/1366SH). Dirasat fel Aruz’ val Qāfie. Eighth edition, Community.

10- Dehxodā,allāme’ Ali Akbar.(1993/1372SH). Farhang-e Jāme’ Dehxodā. First Edition.Tehran:Roznah.

11- Hashemi,Dr.Mohammad Ali the teacher of the Arabic literature of Riyadh.(1991/1370SH). Alaruz’olvāzeh va elmolqāfie. First Edition. Dameshqe: Dārolqalam.

12- Matiry,Mohammad Bin falāh.(2004/1383SH). Al-qavāed al-aruzi’e va elmolqāfie. Beirut:Maktab ahlolasar.

13- Mostafā,Mahmoud.(1996/1375SH). Ehdessabil Ela Elmelxalil Al aruz’ valghafiyeh. Beirut.

14- Ostadi,Hušang.(2007/1386SH). Farhang-e fārsi-e Mobin. First Edition.Tehran:Tarāne.

15- Vahidiān,Taqi Kamyar.(2012/1391SH). Qāfie-Aruz’-Sabkšenasi va Naqd-e adabi. Seventh print.Tehran: Ketāb.

16- Zamaxšari,Jārallāh.( No date). Alqestās fee elmolaruz’. No place.