تحلیل ایدئولوژی شناختی رمان «جزیرۀ سرگردانی» بر اساس انگارۀ استعارۀ مفهومی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ولایت، ایرانشهر، ایران (نویسندۀ مسئول).

2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولایت، ایرانشهر، ایران.

چکیده

ایدئولوژی­‌شناختی استعاری یکی از عمده رویکردهای مطالعاتی تئون و­ن­دایک (1995) است. او معتقد است که ایدئولوژی، نظامی از باورها و انگیزه­ها است. این نظام در حقیقت صورتی اجتماعی و کارکردی شناختی دارد. ازآنجاکه ایدئولوژی به­ دلیل ماهیت پدیداری و ساختار معنایی، نیازمند ظهور و بروز خاص است؛ در شاکله­ای از نظام استعاری می­گنجد. استعاره لزوماً یکی از مهم­ترین پدیده­های معنایی محسوب می­شود که از پیکرۀ­ ابزاری صرفاً بلاغی خارج‌شده و نقش بازنمایی مفاهیم ذهنی انسان را ایفا می­کند. استعاره اصولاً حقیقتی مدرکانۀ زبانی است که به‌طور پنهان، گستره­ای از افکار و فرآیندهای تجربی ـ زیستی بشر را به همراه دارد. این مقاله با تکیه بر مفاهیم علمی و با روش مطالعۀ کتابخانه‌ای به شیوۀ تحلیلی درون‌متنی، رمان «جزیرۀ سرگردانی» سیمین دانشور را بررسی کرده است و در پی­جویی این مسئلۀ علمی است که استعاره­های مفهومی این رمان با چه کیفیت و در چه قالب کارکردی ظهور یافته­اند؟ به­طورکلی یافته­های این پژوهش نشان داد که استعاره­های رمان جزیرۀ سرگردانی با کارکردهایی در قالب‌های شباهت‌آفرینی، تمثیل ‌شدگی، کنایه‌اندیشی و ساختار تلمیحی و گاه با ابعاد روان ادراکی برجسته‌سازی و آشنازدایی متبلور شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Cognitive-metaphorical representation of the novel "Wandering Island" based on the idea of conceptual metaphor

نویسندگان [English]

  • Esmail Narmashiri 1
  • zahra karami 2
1 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Velayat University, Iranshahr, Iran (author).
2 Master's student of Persian language and literature, Velayat University, Iranshahr, Iran.
چکیده [English]

Metaphorical ideology is one of the main study approaches of Theon Van Dyke (year of publication). He believes that ideology is a system of beliefs and motives. This system has a social and cognitive function. Since ideology, due to its phenomenal nature and semantic structure, requires a special emergence and development; it fits into a form of metaphorical system. Metaphor is necessarily considered as one of the most important semantic phenomena, which is removed from the body of a mere rhetorical tool and plays the role of representing human mental concepts. Metaphor is basically a documentary truth of language that secretly carries a range of human thoughts and experiential-biological processes. This article, relying on scientific concepts and with the method of library study in an in-text analytical way, has examined the novel "Wandering Island" by Simin Daneshvar and in pursuit of this scientific question: what quality and functional form have the conceptual metaphors of this novel emerged? In general, the findings of this research showed that the metaphors of the “Wandering Island” novel have crystallized with functions in the forms of similitude, allegorization, irony, and suggestive structure, and sometimes with psycho-perceptual aspects of highlighting and defamiliarization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • conceptual metaphor
  • cognitive ideology
  • wandering island
  • cognitive function
  1. کتاب‌شناسی

    کتاب‌ها

    1. پاینده، حسین (1393)، گشودن رمان، تهران: مروارید.
    2. دانشور، سیمین (1397)، جزیرۀ سرگردانی، تهران: انتشارات خوارزمی.
    3. دستغیب، عبدالعلی (1383)، جزیرۀ سرگردانی در مجموعه مقالات بر ساحل جزیرۀ سرگردانی (جشن‌نامۀ دکتر سیمین دانشور)، به کوشش علی دهباشی، تهران: انتشارات سخن.
    4. زرین‌کوب، عبدالحسین (1380)، تاریخ مردم ایران، جلد2، تهران: انتشارات امیرکبیر.
    5. شمیسا، سیروس، (1386)، نقد ادبی، تهران: نشر میترا.
    6. عباس‌پور، هومن (1381) تلمیح، دانشنامۀ ادب فارسی به سرپرستی حسن انوشه، جلد2، تهران: سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    7. قهرمان، سامان (1383)، سرگردانی جزیره­ها در مجموعه مقالات بر ساحل جزیرۀ سرگردانی (جشن‌نامۀ دکتر سیمین دانشور)، به کوشش علی دهباشی، صص 495-503، تهران: انتشارات سخن.
    8. کالر، جاناتان (1389)، نظریۀ ادبی، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.
    9. لاج، دیوید و دیگران (1386)، نظریه­های رمان، مقدمه و ترجمه حسین پاینده، تهران: انتشارات نیلوفر.
    10. لیکاف، جرج ­و مارک­ جانسون (1397)، استعاره­هایی که با آن‌ها زندگی میکنیم، ترجمۀ هاجر آقاابراهیمی، تهران: نشر علم.
    11. مقدادی، بهرام (1378)، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر، انتشارات فکر روز.
    12. مهدوی دامغانی، فریده (1383)، «شناخت عرفان در اروپا قرون وسطا» در مجموعه مقالات عرفان پلی میان فرهنگ­ها، بزرگداشت پرفسور آنه ماری شیمل، به کوشش شهرام یوسفی فر، دانشگاه تهران، مؤسسه تحقیقات توسعه علوم انسانی.
    13. مهرور، زکریا (1383)، سیمین دانشور و جزیرۀ سرگردانی در مجموعه مقالات بر ساحل جزیرۀ سرگردانی (جشن‌نامۀ دکتر سیمین دانشور)، به کوشش علی دهباشی، صص 525-534، تهران: انتشارات سخن.
    14. میلانی، عباس (1378)، تجدد و تجددستیزی در ایران، تهران: آتیه.
    15. هاوکس، ترنس (1380)، استعاره، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.

    مقاله‌ها

    1. افراسیاب­پور، علی‌اکبر (1383)، «عرفان سهروردی»، ماهنامۀ حافظ، شمارۀ 11، ص31.
    2. جهاندیده، سینا (1396)، «تحلیل گفتمان انتقادی تلمیح و ایدئولوژی با تأکید بر شعر احمد شاملو بر نظریات فرکلاف و ون­دایک»، فصلنامۀ مطالعات نظریه و انواع ادبی، صص149-176.
    3. ربیعیان، محمدرضا (1381)، «تمثیل» در فرهنگ­نامۀ ادب فارسی، سرپرستی حسن انوشه، جلد2، تهران: سازمان چاپ و فرهنگ و ارشاد اسلامی، صص 404-406.
    4. ساسانی، فرهاد (1384)، «تأثیر روابط بینامتنی در خوانش متن» نشریۀ زبان و زبا­­ن­شناسی، شمارۀ 2، صص 39-55.
    5. شهری، بهمن (1391)، «پیوندهای میان استعاره و ایدئولوژی»، فصل‌نامۀ نقد ادبی، سال پنجم، شمارۀ 19، صص 59-76.
    6. عرفانیان قونسولی، لیلی و دیگران (1393)، «اهداف استفاده از نمونه­های مختلف زبان تمثیلی با رویکرد زبان­شناسی شناختی»، فصلنامۀ علوم شناختی، دورۀ 16، ش1، صص 29-38.
    7. نرماشیری، اسماعیل (1396)، «گفتمان جدال سعدی با مدعی با رویکرد ایدئولوژی شناختی استعاری»، متن‌پژوهی ادبی، سال21، شمارة 74، صص79-98.
    8. رنجبر، ابراهیم (1393) «بررسی فنون رمزپردازی در رمانهای جزیرة سرگردانی و ساربان سرگردان»، نشریۀ زبان و ادب فارسی، سال67، ش 229، صص 43-67.
    9. همدانی، امید (1394)، «ادبیات و مسئلۀ شناخت: در دفاع از شناختگرایی»، فصلنامۀ نقد ادبی، سال 8، ش 31، صص140-115.

     

    لاتین

    Abrams.M.1. H. (1999).A Glossary of Literary Terms.Earl Mcpeek.7th Edition

    1. Goatly...Andrew.(1997). The Language of Metaphors.London:Routledge
    2. Lakoff. George & Mark. Johnson.(1980). Metaphors we Live By. Chicago:University of Chicago press.
    3. Van Dijk.Teun. A. (2006). "Ideology and Discourse Analysis". Journal of Political Ideologies. 11/ 2. Pp. 115-140.
    4. ........................ (1998). Ideological Discourse Analysis. Eiga ventola and anna soline(Eds). New courant university ofHelsinki. 6. Special Issue:interdiseplinary Approaches To Discouese Analysis.Pp.135-161.