مقایسۀ استعارۀ مفهومی دشمنی در متون فارسی میانه و فارسی دری (مقایسۀ موردی: مینوی خرد و گلستان سعدی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، گروه زبان‌شناسی و ادبیّات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، واحد قائم‌شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم‌شهر، ایران.

2 استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، واحد قائم‌شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم‌شهر، ایران (نویسندۀ مسئول).

3 استادیارگروه زبان انگلیسی، دانشکدۀ زبان و ادبیّات، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.

4/jshd.2021.271207.1063

چکیده

مینوی خرد متنی اندرزی به زبان فارسی میانه و شامل پاسخ‌هایی است که شخصیّت خیالی "دانا" از مینوی خرد می‌پرسد. گلستان سعدی، کتابی منثور مشتمل بر دیباچه و هشت باب به قلم سعدی است. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی به مقایسۀ استعارۀ مفهومی دشمنی در دو متن مینوی خرد و گلستان سعدی می­پردازد. دشمنی با 5 مورد رخداد در مینوی خرد و با 4 مورد رخداد در گلستان سعدی یکی از رذایل اخلاقی مشترک در این دو متن است. پس از استخراج همۀ نام‌نگاشت‌های دشمنی در دو متن، 4 نام­نگاشت: شیء، عمل، ابزار و وضعیّت برای مفهوم دشمنی یافت شد. نام­نگاشت‌های شیء و عمل با تفاوت بسامد، در هر دو متن مشترک بود. پربسامدترین نام نگاشت‌ها «دشمنی عمل است» با 40% رخداد در مینوی خرد و با 75% رخداد در گلستان مشاهده شد. «دشمنی شیء است» در مینوی خرد20% رخداد و در گلستان سعدی 25% رخداد مشاهده شد. «دشمنی ابزار است» و «دشمنی وضعیت است» فقط در مینوی خرد مشاهده شد که شاید دلالت بر این امر داشته باشد که نگارنده یا نگارندگان مینوی خرد علاوه بر این‌که معتقد بودند که دشمنی می‌تواند یک عمل باشد، اعتقاد به ابزار بودن و وضعیّت بودن دشمنی نیز داشتند که در گلستان سعدی مشاهده نشد. وجود 75% رخداد «دشمنی عمل است» در گلستان سعدی شاید دلالت بر عمل‌گرا بودن نویسندۀ این اثر دارد که دشمنی را بیش از هر نام نگاشت دیگری یک عمل می‌داند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparison of Conceptual Metaphor of Animosity in Middle Persian Texts and Dari Persian (A Case Comparison: Minooye Kherad and Gulistan)

نویسندگان [English]

  • Anahita Partovi 1
  • Hossein Ghasemi 2
  • Morad Bagherzadeh kasmani 3
1 PhD student in Linguistics, Department of Persian Literature and Linguistics, Faculty of Human Sciences, Ghaemshahr Branch, Islamic Azad University, Ghaemshahr, Iran
2 Assistant Professor at the Department of Linguistics, Faculty of Human Sciences, Ghaemshahr Branch, Islamic Azad University, Ghaemshahr, Iran. (Corresponding Author)
3 Assistant Professor at the Department of English Language, Faculty of Language and Literature, Chalus Branch, Islamic Azad University, Chalus, Iran.
چکیده [English]

Minooye Kherad is a consultative text in Middle Persian including questions and replies to which an imaginary character named “Dana” asks Minooye Kherad and he replies to them. Gulistan is a prose including an introduction and eight chapters written by Saadi. The present study has been done with a descriptive-analytical approach and compares conceptual metaphor of animosity in Minooye Kherad and Gulistan. Animosity is a common moral abomination of the two texts and its happening in Minooye Kherad and Gulistan was 5 and 4, respectively. After derivation of all animosity metaphors in both texts, four metaphors were found regarding conception of animosity namely as: object, action, device, status. Even though with a difference in frequency, object and action were common in both texts. The most frequent metaphor is “Animosity is an action.” which was observed in Minooye Kherad and Gulistan with occurrence of 40% and 75%, respectively. “Animosity is a device.” and “Animosity is an action.” were only observed in Minooye Kherad that may imply on the fact that even though the writer or writers of Minooye Kherad believed that animosity can be an action, it can also be a device and a status which was not observed in Gulistan. 75% occurrence of “Animosity is an action”, in Gulistan may imply on the writer as a pragmatic one that recognizes animosity as an action more than anything else.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Minooye Kherad
  • Gulistan
  • Animosity
  • Metaphor

کتابشناسی

1- افراشی، آزیتا، (‍۱۳۹۵)، مبانی معناشناسی شناختی، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2- بختیاری، محمود؛ سراج، اشرف، (1395)، «استعاره‌های مفهومی در شاهنامه فردوسی»،مجموعه مقالات نخستین همایش ملّی معناشناسی شناختی، به کوشش آزیتا افراشی، نشر نویسه پارسی، صص109-128.
3- پرتوی، آناهیتا؛ سعادتی‌نیا، سهیل؛ حاجی‌پور، نادیا، (1398). «استعاره‌های مفهومی غم در دو نوع شعر مرثیه و حبسیه»،دو فصلنامۀ ادبیّات و پژوهش‌های میان‌رشته­ای، دورۀ 1، شمارۀ 1، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، صص 16-36.
4- تباری، فاطمه، (1394)، «استعاره‌های مفهومی خشم در زبان فارسی: رویکردی شناختی و پیکره‌ای»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
5- تفضلی، احمد، (1348)، واژه­نامه مینوی خرد، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
6- ...............................، (1354)، مینوی خرد، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
7- ...............................، (1386)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: سخن.
8- ثقفی، عشرت، (1396)، «تحوّل تاریخی استعاره­های مفهومی شجاعت در زبان فارسی: رویکردی شناختی و پیکره­ای»،پایان نامۀ دکتری، دانشکدۀ ادبیّات و زبان‌های خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب.
9- حامدی شیروان، زهرا؛ شریفی، شهلا، (1394)، «بررسی استعاره‌های شناختی و مدل شناختی خشم و کینه در پنج داستان از شاهنامۀ فردوسی»،مجموعه مقاله‌های همایش مخاطب‌شناسی شاهنامه و شعر حماسی فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.
10- دالوند، یاسر، (1399)، مینوی خرد،  با مقدّمۀ سیروس شمیسا، تهران: کتاب سده.
11- دیلمقانی، سارا، (1395)، «بررسی تاریخی استعاره‌های مفهومی در زبان فارسی: متن سمک عیار»، مجموعه مقالات نخستین همایش ملّی معناشناسی شناختی به کوشش آزیتا افراشی، تهران: نشر نویسه پارسی، صص 55-77.
12- زرشناس، زهره، (1389)، زبان و ادبیّات ایران باستان، چاپ سوّم، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
13- سراج، اشرف؛ بختیاری، محمود، (1397)، «استعاره‌های مفهومی حوزه اخلاق در شاهنامه فردوسی: رویکرد شناختی»، پژوهش‌نامه اخلاق، سال یازدهم، شمارۀ40، صص127-141.
14- شریفی‌مقدم، آزاده؛ آزادیخواه، مریم؛ ابوالحسنی‌زاده، وحیده، (1396)، «مقایسه استعاره­های مفهومیِ غم و شادی در اشعار پروین اعتصامی»،نشریه زبان‌پژوهی.
15- صفوی، کوروش، (۱۳۸۳)،  از زبان‌شناسی به ادبیّات، تهران: سورة مهر.
16- فرهودی، مصطفی، (1392)، «اخلاق در دین زرتشت از منظر مینوی خرد»،دوفصلنامۀ تخصصی اخلاق وحیانی پژوهشگاه علوم وحیانی معراج، سال دوّم، شمارۀ 5، صص87-103.
17- فضائلی، سیّده مریم؛ ابراهیمی، شیما، (1393)، «بررسی استعاره‌های مفهومی احساس «غم» در شعر مسعود سعد سلمان»،نشریۀ مطالعات زبان و ادبیّات غنایی، سال چهارم، شمارۀ 13، صص65- 80.
18- قاسمی، آزاده، (1394)، «بررسی استعاره‌های مفهومی و طرحواره‌های تصویری واژه غم در اشعار فریدون مشیری»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
19- قاسمی، حسین؛ امیری، محمّد عارف؛ حاجی پور، نادیا؛ پرتوی؛ آناهیتا، (1396)، «استعاره مفهومی "غم" در اشعار ملاعلی فاخر»،مجموعه مقالات برگزیده همایش ملّی ملاعلی و شیخ آقا حسن فاخری، جلد2، مازندران: انتشارات شفلین، صص 27-50.
20- قوچانی، بیتا؛ افراشی، آزیتا؛ عاصی؛ سید مصطفی، (1395)،  «استعاره‌های مفهومی حوزۀ ترس: در زبان فارسی: رویکردی شناختی و پیکره‌ای»، مجموعه مقالات نخستین همایش معناشناسی شناختی با کوشش آزیتا افراشی، تهران: نشر نویسه پارسی، صص 201-226.
21- کوشکی، فاطمه، (1398)، «مفهوم‌سازی «عشق و نفرت» در زبان فارسی: رویکردی شناختی، درزمانی و پیکره‌ای». پایان نامه دکتری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
22- سعدی ، مصلح الدین،(1374)، گلستان، به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، تهران: انتشارات صفی علیشاه.
23- مصاحب، غلامحسین، (1356)، دایره المعارف فارسی. جلد2، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
24- ملکیان، معصومه؛ ساسانی، فرهاد، (1393)، «مفهوم‌سازی خشم در زبان فارسی»، نشریۀ پژوهش‌های زبان شناسی، سال ششم، شمارۀ 2، صص 37- 56.
25- مولودی، امیرسعید؛ کریمی دوستان، غلام‌حسین؛ بی‌جن‌خان، محمود، (1394)، «کاربست رویکرد پیکره بنیاد تحلیل الگوی استعاری در زبان فارسی: مطالعۀ حوزۀ مقصد خشم»، پژوهش‌های زبانی،سال ششم، شمارۀ 1، صص 99- 118.
26- نصیریان، یدالله، (۱۳۸۰)، علوم بلاغت و اعجاز قرآن، تهران: سمت.
27- همّتی، طاهره؛ شوقی، مریم؛ جولایی، کامیار، (1395)، «استعاره‌های مفهومی حرکت در زبان فارسی: یک تحلیل پیکره‌مدار»، مجموعه مقالات رویکردی شناختی به بازنمود حرکت در زبان فارسی به کوشش آزیتا افراشی، تهران: نشر نویسه پارسی، صص 173-193.
28- Jäkel, O. (2002). Hypotheses revisited: The cognitive theory of metaphor applied to religious texts, Metaphorik. De, 2(1), (pp 20-42).
29-Kovecses, Z. (2010). Metaphor: A practical introduction. Oxford University Press.
30- Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). The metaphorical structure of the human conceptual system, Cognitive science, 4(2), (pp 195-208).
31- Lakoff, G. (1993). The contemporary theory of metaphor. InA. Ortony (Ed.), Metaphor and thought (pp. 202–251).
32- Montgomery, M, Durant, A, Fabb, N, Furniss, T, & Mills, S. (2007), Ways of reading: Advanced reading skills for students of English literature. London: Routledge.
33- Moradi, M. R. and Pirzad Mashak. Shahrzad. (2013). "A comparative and contrastive study of sadness conceptualization in Persian and English". English Linguistic Research, Vol.2, (pp107-112).
34- Saeed, J. (1997). Semantics. Oxford. Blackwell