بررسی تطبیقی آداب سلوک عرفانی در دو رسالۀ عوارف المعارف سهروردی و ارشاد‏المریدین خوارزمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشگین شهر، مشگین‌شهر، ایران.

5/jshd.2020.109673

چکیده

آداب سیر و سلوک عرفانی را می‌توان مجموعۀ دستورالعمل‏ها و ارشادهایی دانست که بزرگان متصوّفه در رساله‌ها و کتاب‌های خود برای تربیت سالکان نوپا آورده‌اند. شهاب‌الدین سهروردی، عارف نامدار قرن هفتم هجری و کمال‌الدین حسین خوارزمی، عارف قرن دهم ازجملۀ کسانی بودند که به ترتیب در کتاب‌های «عوارف‌المعارف» و «ارشادالمریدین» به راهنمایی سالکان پرداخته و اصول و روش‌های سلوک را بیان کرده‌اند. مقالۀ حاضر به شیوۀ توصیفی-تحلیلی می‌کوشد این آداب را در این دو رساله بررسی کند. برای سهولت بررسی، آداب سلوک به دو دستۀ کلّی آداب ظاهری و باطنی طبقه‌بندی شد. منظور از آداب ظاهری مواردی نظیر نماز، روزه، شب- زنده‌داری و... و منظور از آداب باطنی خصیصه‌ها و خصلت‌هایی است که سالک باید برای رسیدن به حقیقت به آن‌ها متحلّی و آراسته گردد. پژوهش حاضر به این نتیجه دست می‌یابد که سهروردی در عوارف‌المعارف آداب ظاهری را با تفصیل بیشتری مطرح ساخته و در مقابل، خوارزمی عمدتاً به آداب باطنی نظر داشته است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparative study of mystic etiquettes in Sohrevardi’s Awarif al-Ma’arif and Kharazmi’s Ershad al-Moridin

نویسنده [English]

  • Azar Khani
Azar Khani- Persian Language and Literature instructor- Azad University- Meshgin Shahr Branch- Meshgin Shahr- Iran.
چکیده [English]

Mystic etiquettes are a set of principles and guidance that Sufi elites have established to train novice disciples in their articles and books. Shahab al-Din Sohrevardi –renowned, seventh century mystic- and Kamal al-Din Hossein Kharazmi -renowned, tenth century mystic- were amongst those who have guided novice disciples and explained mysticism etiquettes in Awarif al-Ma’arif and Ershad al-Moridin, respectively. This study investigates the aforementioned etiquettes through a descriptive-analytical approach. For convenience, mystic etiquettes are divided to two main categories of outer and inner aspects. Outer refers to aspects such as fasting, prayer, pernoctation and inner refers to aspects to which disciples ought to attain in order to approach the mere truth. The findings represent that Sohrevardi has explained the outer aspects in Awarif al-Ma’arif in detail, whereas, Kharazmi has mainly looked upon outer aspects.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mysticism
  • etiquettes
  • Sohrevardi
  • Awarif al-Ma’arif
  • Kharazmi
  • Ershad al-Moridin

کتابشناسی

1- رضوان، هادی، (1392)، «تجلّی عرفان بایزید در عوارف‌المعارف سهروردی»، فصلنامۀ علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی، دانشکدۀ ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، سال پنجم، شمارۀ هفدهم، صص 1- 12.
2- سهروردی، شهاب‌الدّین، (1386)، عوارف‌المعارف، ترجمۀ ابومنصور بن عبدالمؤمن اصفهانی، به اهتمام قاسم انصاری، چاپ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.
3- فنائی اشکوری، محمّد، (1389)، «فلسفۀ عرفان نظری اسراء حکمت»، کلام و فلسفه، دورۀ دوم، شمارۀ پنجم، صص 63- 84.

4- موسوی سیرجانی، سهیلا؛ فرهنگ فرهی، سونیا، (1397)، «ویژگی‌ها و صفات سالکین در نگاه شمس تبریزی»، متن پژوهی ادبی، سال بیست و دوم، شمارۀ هفتاد و ششم، صص 267- 290.

5- مولوی بلخی، جلال‌الدین، (1351)، کلیات دیوان شمس، با مقدمۀ بدیع‌الزمان فروزانفر، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.

6- نصر، سید حسین، (1371)، «عرفان نظری و سیر و سلوک در تصوّف»، ایران‏نامه، سال یازدهم، شمارۀ یکم، صص 121- 128.

7- همدانی، رشیدالدین فضل‌الله، (1358)، سوانح‌الافکار، به تصحیح محمدتقی دانش پژوه، چاپ اول، تهران: کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد.

8- خانی، آذر، (1398)،« تصحیح و تعلیق رسالۀ ارشادالمریدین شیخ کمال‌الدّین حسین خوارزمی»، رسالۀ دکتری به راهنمایی دکتر فاطمه مدرسی، ارومیه: دانشگاه ارومیه، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.