تحلیل اسطورۀ زال در شاهنامه براساس نظریات یونگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی گروه ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی .دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

4/jshd.2019.89463

چکیده

هدف پژوهش حاضر خوانش دوبارۀ یکی از داستان‌های شاهنامه به عنوان یکی از متون ادبی کهن از دیدگاه کارل گوستاو یونگ(1961-1875) روانشناس و نظریه‌پرداز قرن بیستم است. تحقیقات و یافته‌های او در قلمرو اساطیر، دستمایۀ منتقدان بسیاری برای بررسی آثار ادبی قرار گرفته است. در این پژوهش اسطورۀ زال براساس نظریات یونگ به روش توصیفی- تحلیلی مورد مطالعه قرار گرفته و مفاهیم اساسی اندیشه یونگ مانند: فرآیند فردیت، خود، خودآگاه، ناخودآگاه همچنین کهن الگوهایی نظیر قهرمان، سایه، پرسونا، پیردانا، آنیما، آنیموس و مادر ارزیابی شده و چگونگی تبلور هریک در این داستان به عنوان مسئلۀ اصلی تحقیق مشخص و به موقعیت‌های کهن‌الگویی نظیر تولد دوباره نیز اشاره شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که طبق نظریات یونگ اسطوره‌ها شاید دستخوش تحول و دگرگونی شوند، امّا هرگز از بین نمی‌روند و محتوای آنها به صورت مستمر در شکل‌های گوناگون ظهور می‌یابد. در اسطورۀ زال، سیمرغ بیانگر کهن‌الگوی مادر، سام نمود کهن‌الگوی سایه، که تحول او را به پرسونا شاهد هستیم، رودابه نمود آنیما و زال تبلور کهن‌الگوی قهرمان است که پس از دشواری‌ها و گذر از آزمون‌های فراوان تولدی دوباره می‌یابد و در نیمۀ دوم زندگی‌اش کهن‌الگوی پیر دانا محسوب می‌شود. ضمن آنکه شخصیت زال در چارچوب فرآیند فردیت قابل تأویل است. نتیجه نشان می‌دهد که با استفاده از این شیوۀ تحلیل می‌توان درک بهتری از اسطوره‌ها داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis Myth of zal based on Jung’s theories

نویسنده [English]

  • latifeh salamatbavil
faculty member if Islamic Azad university central Tehren Branch
چکیده [English]

The purpose of present research re-reading one of the stories in the shahnameh, the ancient literary texts from the perspective of psychologist  and theorist  of  the twentieth  century , carl Gustav Jung(1875 -1961) . His research in the realm of mythology motivation for the study of literature  has many critics . In the research myth of zal based on jung’s theories has studied Descriptive – analytical.  Basic concepts of thoughts like: the process of individuation  , self (ego) , unconscious personal , unconscious collective and archetypes like hero, shadow , persona , the wise old man , anima, animus, and mother have rated and manner reflection  one of them has been identified as a major issue of research .Plus the archetypal situation mentioned like rebirth too. The results of this research show that his views the myths may be changed but never waste and their content is constantly emerging in various forms. In myth of zal phoenix represents the archetype of the mother, Sam the archetype of shadow that transform into persona , roodabeh represents the anima and zal the hero that after passing tests  and may difficulties  finds rebirth , and in the second half of his life is archetype of the wise old man. His character is reviewed in the process of individuation. The result shows using this method of analysis , we can better understand  the myths.

کلیدواژه‌ها [English]

  • myth
  • Jung
  • Shahnameh
  • zal
ارنست، جونز و دیگران، (1366). رمز و مثل در روانکاوی، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: توس.
2- ارنست، جونز، والبی یز، (1350)، اصول روانکاوی، ترجمۀ هاشم رضی، تهران: آسیا.
3- اسنودن، روث، (1390)، خودآموز یونگ، ترجمۀ نورالدین رحمانیان، تهران: آشیان.
4- بیلسکر، ریچارد، (1384)، اندیشه یونگ، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: طرح نو.
5- پورالخاص، شکراله، (1393)، «نمودهای سودمند کهن‌الگوی آنیموس در ادب پارسی»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال 10، شماره 35، تابستان، صص 63- 89.
6- حمیدیان، سعید، (1372)، درآمدی براندیشه و هنر فردوسی، تهران: مرکز.
7- دبیرسیاقی، سیدمحمد، (1388)، برگردان روایتگونه شاهنامه فردوسی به نثر، تهران: قطره.
8- سیاسی، علی اکبر، (1388)، نظریههای شخصیت یا مکاتب روانشناسی، تهران: دانشگاه تهران.
9- شاملو، سعید، (1388)، مکتبها و نظریهها در روانشناسی شخصیت، تهران: رشد.
10- فردوسی، ابوالقاسم، (1389)، شاهنامه، جلال خالقی مطلق، تهران: مرکزدایرة المعارف بزرگ اسلامی.
11- فلاح، علی، (1392)، «تاثیر آنیما و تجلی آن در هفت پیکر نظامی»، فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال 9، شماره 30.
12- فوردهام، فریدا، (1374)، مقدمه‌ای بر روانشناسی یونگ، ترجمۀ حسن یعقوب زاده، تهران: روجا.
13- فیست، جس و گریگوری جی. فیست، (1388)، نظریههای شخصیت، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی. تهران: روان.
14- گورین، ویلفرد و دیگران، (1370)، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمۀ زهرا میهن خواه، تهران: اطلاعات.
15- لوییزه فون فرانتس، مری، (1383)، فرایند فردیت در افسانههای پریان، ترجمۀ زهرا قاضی زاده، تهران: شرکت سهامی انتشار.
16-مسکوب ، شاهرخ، (1381)، تن پهلوان و روان خردمند، تهران: طرح نو.
17- مورنو، آنتونیو، (1386)، یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمۀ داریوش مهرجویی، تهران: مرکز.
18- نوریان، سیدمهدی؛ خسروی، اشرف، (1392)، «بررسی کهن‌الگوی پیر خرد در شاهنامه»، مجله شعر پژوهی، دانشگاه شیراز، سال پنجم، شماره اول.
19- واحددوست، مهوش، (1379)، نهادینههای اساطیری در شاهنامه، تهران: سروش.
20- ووگلر، کریستوفر، (1386)، ساختار اسطورهای در فیلمنامه، ترجمه عباس اکبری، تهران: نیلوفر.
21- هال کالوین، اس؛ نوردبای، ورنون جی، (1375)، مبانی روانشناسی تحلیلی یونگ، ترجمۀ محمدحسین مقبل، تهران: جهاد دانشگاهی
22- یونگ، کارل گوستاو، (1391)، انسان و سمبلهایش، ترجمۀ دکتر محمود سلطانی، تهران: جامی.
23- ……………..، (1377)، روانشناسی ضمیر ناخودآگاه، ترجمۀ احمدعلی امیری، تهران: علمی و فرهنگی.
24- ……………..، (1379)، روح و زندگی، ترجمۀ لطیف صدقیانی، تهران: جامی.
25- ……………..، (1368)، چهار صورت مثالی، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.
Refrences
1- Bilsker,Richard.(2005/1384SH). ‘Andiše-ye-yoong (on Jung). Tr.By. Hosein Payandeh. Tehran:Tarh-e-No.
2- Dabirsiaghi,Seyyed Mohammad.(2009/1388SH). Bargardane ra(e)vāyat gune-ye-Šāh-nāme Be Nasr. Tehran:Ghatreh.
3- Ernest,Jones.Valbi yez.(1971/1350SH). ‘osul-e-Ravankavi. (Principals of Psycho-analysis). Tr.By.Hashem Razi. Tehran:Asiā.
4- Ernest Jones,others.(1987/1366SH). Ramz-va-masal dar Ravānkāvi. (Papers on Psycho-analysis). Tr.By.jalal Sattari. Tehran:Tus.
5- Fallah,Ali.(2013/1392SH). Ta’sir-e-Anima va Tajalli-e-An dar Haftpeykar-e-Nezāmi. Azad university quarterly Journal of Myto-mystic Literature,No 30.
6- Feist,Jess.Gregory J.Feist.(2009/1388SH). Nazariy-e-hā-ye-šaxsiy[y]at. (Theories of personality). Tr.By.Yahya seyyed Mohammadi. Tehran:Ravan.
7- Ferdowsi.(2010/1389SH). Šāh-nāme. ED.By.Jalal Xaleqi Motlaq. Tehran: Markaz-e Daverat-ol-maaref-e bozorg-e eslami.
8- Fordham,Farida.(1977/1356SH). Moqadame-i bar ravānšenāsi –e Young (An Introduction to Jung’s Psycology). Tr.By Hasan Yaqoobzadeh.Roja.
9- Guerin,Wilfred L.Earle G.Labor,Lee Morgan.(1991/1370SH). Rāhnamāy-e-ruykard-hā-ye-Naqd-e-Adabi.(A Hamdbood of critical Approaches to Literature). Tr.By.Zahra Mahinkhah. Tehran:’Ettelā’āt.
10- Hall Calvin S.and Vernon J.Nordby.(1996/1375H). Mabani-e ravanšenasi-e tahlili-e Jung (A Primer of Jungian Psychology). Tr.By.Mohammad Hoseein Moqbel. Tehran:Jahad-e Danešgahi.
11- Hamidian,Sa’id.(1993/1372SH). Dar[‘]āmadi Bar Andiše va honar-e-Ferdowsi. Tehran:Markaz.
12- Jung,Carl Gustav.(1997/1376HS). Ča(ā)hār surat-e mesali(Four archetypes, mother, rebirth spirit, Trickster). Tr.By.Parvin Faramarzi. Mashhad:Astan-e qods-e Razavi.
13- Jung,CarlGustav.(2010,1389SH). Ensān o Sambol-hā-yaš (The man and his symbols). Tr.By.Dr.Mahmoud. Soltaniyeh. 7th ed. Tehran:Jami.
14- Jung,CarlGustav.(1998/1377SH). Ravānšenāsi-e-zamir-Nāxod[‘]āgāh. (The Undiscovered Self).Tr.By.Ahmad Ali Amiri. Tehran:Elmi’ Farhangi.
15- Jung,CarlGustav.(2000/1379SH). Ro[w]h va zendegi. Tr. By. Latif sadaqiani. Tehran:Jāmi.
16- Iuisevon Franz,Marie.(2004/1383SH). Farāyand-e-Fardiy[y]at dar Afsānehā-ye-Pārian (Individuation in Fairytals). Tr.By.Zahra ghazizadeh. Tehran:Sherkat-e-sahami-e-Enteshar.
17- Meskoob,Shahrokh.(2002/1381SH). Tan-e-Pahlevān va ravān-e- Xeradmand. Tehran:Tarh-e -no.
18-Moreno,Antonio.(1997/1376SH). Young, Xodāyān o ensān’-e modern (Jung, Gods and modern man). Tr.By.Dariush Mehrjouyi. Tehran:Markaz.
19- Noorian,Seyyed Mahdi.Ashraf,Khosravi.(2013/1392SH). Barrasi-e-Kohanolgu’ye -Pire Xerad dar Šāh-nāme . Shiraz:University Jurnal of Šerepajouhi, No1.
20- Puralkhas,Šokrollāh.(2014/1393SH). Nemodha-ye-sudmand kohanolgu’ye Animos dar Adab-e-pārsi. Azad university quarterly Journal of Myfo-mystic literature,No 35.
21- Shamloo,Saeid.(2009/1388SH). Maktabhā va Nazariy[y]e-hā- dar Ravānšenāsi-e-Šaxsiy[y]at. Tehran:Rošd.
22- Siasi,Aliakbar.(1991/1370SH). Nazariy[y]e-hā-ye Šaxsiy[y]at ya makateb-e ravanšenasi. Tehran:University of Tehran.
23- Snowden,Rutt.(2010/1389SH). XodAmuz-e-Yoong (Teach Yourself Jung). Tr.By.Nour–oddin Rahmanian. Tehran:Ashian.
24- Vaheddoost,Mahvash.(2000/1379SH). Nahādine-hā-ye-Asātiry dar Šāh-nāme. Tehran:Soruš.
25- Vogler,Christopher.(2007 /1386SH). Sāxtāre Ostourei dar Filmnāme. Tr.By Abbās Akbari. Tehran:Nilufar.