جایگاه قاعدۀ فقهی انصاف در گلستان سعدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی

2 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

پس از ظهور دین مبین اسلام، واژه های تازه به همراه مفاهیم عالی، اصطلاحات فقهی، علم اصول،
حدیث و قصص، کلام اسلامی و ... به گسترۀ وسیع ادبیات وارد شد. در این میان شاعران با استفاده از
ذهن پردازشگر و نبوغ علمی و ادبی خویش با بیانی لطیف و اسلوبی ظریف از اصطلاحات فقهی در اشعار
خود بهره جسته اند. سعدی که در نظامیّۀ بغداد با این علوم آشنا شده بود، توانست از اصطلاحات فقهی
در اشعار خود بهره گیرد. اضرار، امانت، بیع، تزویر، توبه، حد، خون بهاء، حلال و حرام، گواه، مدعی و ... از
جمله مهم ترین اصطلاحات فقهی-حقوقی است که در اشعار سعدی به کار رفته است. در میان آثار به جای
مانده از سعدی، گلستان به عنوان یک اثر تعلیمی و پندآموز با استفاده از صنعت ایجاز و با بهر هگیری از نثر
آهنگین، اثری است که همۀ قهرمان های آن انسان و هر حکایتی از این اثر ترکیبی از «انسان و موقعیت »
است. بدیهی است که در آن صفات بارز انسانی از جمله عدل و انصاف که در قرآن و فقه اسلامی بسیار
بر آن تاکید شده است مورد آزمون قرار م یگیرد. مطالعۀ حاضر به بررسی تأثیر نگرش فقهی سعدی در
مورد قاعدۀ انصاف در نگارش گلستان پرداخته است. نتایج حاصل از این کاوش نشان داد که نه تنها این
تأثیر به طور قابل توجهی بارز است، بلکه کاربرد قاعدۀ موصوف در سه سطح لغوی، مفهومی و ماهیتی در
گلستان وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

jurisprudence status of justice in Sa’di’s Golestan

نویسندگان [English]

  • amrolah nikoomanesh 1
  • Seyedeh Samereh Abbasnezhad Banehmir 2
1 A sad university Tehran branch
2 M.A graduate in Persian Literature-Azad University-Central Tehran Branch.
چکیده [English]

After the appearance of Islam, new words along with grand meanings, jurisprudent
terms, philosophy, Hadith and stories, theology, etc, entered the vastness
of literature. In the meantime, poets with analytical minds and scientific- literary
talent used jurisprudent terms softly and tenderly in their poems. Sa’di being
already familiar with these sciences in Al- Nizamiyya of Baghdad, could benefit
from jurisprudent terms in his poems. The most legal- jurisprudent terms he used
were such as: damage, trust, trade, sham, repentance, limit, Diya (blood money),
Haram and halal (dos and don’ts), witness, complainer.
Among Sa’di’s poems, Golestan is considered as educational and advisory. Sa’di
has used summaries and rhythmic texts in which all heroes are humans and each
story is a combination of “human and the situation”. Evidently in Golestan, highly
distinctive human characteristics such as justice and fairness that are also emphasized
in holy Quran and the Islamic law, are tested. This study reveals the effects
of jurisprudent view of Sa’di considering justice in Golestan writings. The results
show that not only the effects are noticeably significant, but also, the use of justice
in Golestan in three levels of lexical, conceptual as well as natural, is present.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sa’di
  • Golestan
  • Islamic jurisprudence
  • law
  • justice

مراجع

  1.  قرآن، (1386)، ترجمه مهدی (محیی الدین) الهی قمشه ای:  مرکز چاپ و نشر قرآن کریم.

    1. نهج البلاغه، (1389)، ترجمه سید جعفر شهیدی، چاپ بیست ونهم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    2. احمدی، امید علی، (1388)، «محتوای جامعه شناختی گلستان سعدی»، نشریه سعدی شناسی، شماره 12، صص 1- 43.
    3. اکبریان تبریزی، علی، (1393)، «انصاف»، پژوهشکده باقر العلوم (ع):

    http://pajoohe.ir

    1. الواعظ الحسینی، السید محمد، (1412 ه.ق)، مصباح الأصول، تقریر بحث السید أبوالقاسم الخوئی، قم: انتشارات مکتبه الداوری.
    2. آزادی، محمد احسان، (1393)، «انصاف؛ قاعده طلایی معاشرت»، خبرگزاری کیهان:

    http://kayhan.ir

    1.  آزغ، اسماعیل، آرمیده، موسی، علامه ای، عبدالله، (1395)، «بررسی و مقایسه انصاف و عدالت در حقوق»، فصلنامه تازه‌‌های حقوقی؛ مجله حقوقی، دوره 1؛ شماره 1، صص 1- 12.
    2. آقا داودی، محی الدین؛ دوازده امامی، مهدی؛ محمدی فشارکی، محسن، (1396)، «مطالعه تطبیقی دو حکایت با درون‌مایه جدال از سعدی و بازنمود آن‌‌ها در دو نگاره از کمال‌الدین بهزاد و رضا عباسی با نظر به مبانی بینامتنیت»، نشریه باغ نظر، دوره 14، شماره 55، صفحه 59- 70.
    3. آمدی، عبدالواحد بن محمد، (1366)، غررالحکم و دررالکلم، مترجم لطیف راشدی، سعید راشدی، قم:  مرکز النشر التابع الکتب الاعلام الاسلامی.
    4. ثروت، منصور، (1389)، «سیاست مدن از دید سعدی»، مجله تاریخ ادبیات، شماره 3، صص 5- 19.

    ثقه الاسلام، محی الدین، (1392)، معمار و قانون، نوبت چاپ اول،  تهران: البرز فردانش

مطالعات زبان فارسی
دوره 1، شماره 2
دی 1397
صفحه 101-120

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 آبان 1397
  • تاریخ بازنگری: 05 آذر 1397
  • تاریخ پذیرش: 18 آذر 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار