حقایق و رقایق زندگی حضرت یوسف (ع) در مثنوی معنوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران

5/jshd.2019.99694

چکیده

مثنوی مولوی مشحون از آیات قرآنی است که از منظر عارفانه و تأویلی به آن پرداخته شده است. یکی از داستان‌های قرآنی در آن مربوط به زندگی و سیر و سلوک حضرت یوسف (ع) است. یوسف (ع) در مثنوی رمز جمال و تام، مرآت حق و نماد انسان سالکی است که مراحل سلوک را پشت سر گذاشته تا به مرحلۀ نبوت و اتصال تام به حضرت حق نائل ‌شود. این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی به جایگاه حضرت یوسف (ع) در مثنوی و نگاه مولانا به آن حضرت پرداخته است. مولانا به این داستان نگاهی عارفانه داشته و بر این باور است که سیر حضرت یوسف از چاه جسم شروع می‌شود و به‌واسطۀ عنایت حق و با ریسمان لطف الهی از متعلقات جسمانی بیرون می‌آید. زلیخا نماد دنیای پرنقش‌ونگار است که یوسف (ع) با صبر و حیرتی آگاهانه و فعال از دنیا به آخرت و از صورت به معنا راه می­یابد و از ماسوای حق منقطع می‌گردد و به سوی مصر کمال و عشق الهی قدم می‌نهد. خواب آن حضرت آغاز وحی و اتصال به عالم مثال و نور است و تعبیر خواب زندانیان عبور از عالم ملک به ملکوت و کشف مثالی یوسف (ع) است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The facts and secrets of Joseph the majesty in Masnavi Manavi

چکیده [English]

Abstract
Masnavi Manavi indicates Quran verses which has been contemplated from mystic view. One of the Quran stories is about the life and conduct of Joseph the majesty. In Masnavi Manavi, Joseph the majestiy symbolizes a devotee one who is the secrets of glory. He has passed through the mystic processes to achieve the prophecy and holiness. This research is based on a descriptive- analytical method to deliberate the position of Joseph, the majesty in Masnavi and the insight of Mowlana to that majesty. Mowlana mystically views this story and he believes that his prophecy starts from the well and he abandons the material belongings by the God’s special attention and affection.  Zalikha symbolizes the majestic life. Joseph is aware of this world. So, he patiently takes the steps to comprehend the real world and steps towards perfection and divine love. The dream of that is the commencement of inspiration and universe of light and the dream interpretation of prisoners passing this universe.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Masnavi Manavi
  • Joseph (peace upon him)
  • conduct
  • facts and competition
۱- قرآن کریم
۲- ابن عربی، محیی الدین، (۱۳۶۸)، تفسیر قرآن کریم، تهران: ناصر خسرو.
۳- احمدی، فاطمه؛ چال دره، طاهره، (۱۳۹۲)، «حقایق و رقایق داستان حضرت موسی»، نشریه ادبیات تطبیقی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 35.
۴- اکبر آبادی، ولی محمد، (بی تا)، شرح مثنوی، چاپ سنگی.
۵- امین، سید نصرت، (۱۳۶۱)، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران: انتشارات نهضت زنان مسلمان.
۶- انصاری، خواجه عبدالله، (۱۳۷۲)، شرح عبدالرزاق قاسانی، تحقیق محسن بیدار، قم: بیدار.
۷- ...............................، (۱۳۸۸)، صد میدان، به اهتمام قاسم انصاری، تهران: طهوری.
۸- پارسا، محمد، (۱۳۶۶)،شرح فصوص الحکم، تصحیح دکتر جلیل مسگرنژاد، مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
9- خوارزمی، تاج‌الدین، (۱۳۷۷)،شرح فصوص الحکم، تحقیق آیت الله حسن‌زاده آملی، قم: مرکز انتشارات تبلیغات اسلامی.
10- خوارزمی، کمال‌الدین حسین، (بی‌تا)، جواهر الاسرار و زواهر الانوار، لکنوه.
11- رازی، نجم الدین، (۱۳۶۸)،مرصادالعباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.
12- زرین‌کوب، عبدالحسین، (۱۳۷۲)، بحر در کوزه، تهران: سخن.
13- سبزواری، ملاهادی، (بی‌تا)، شرح اسرار مثنوی، تهران: انتشارات کتابخانه سنائی.
۱۴- سنگری، محمدرضا؛ حاجی، لیلا، (۱۳۹۰)، «نمادهای قرآنی در مثنوی»، فصلنامۀ رشد آموزش معارف اسلامی، شماره ۲۵.
۱۵- زمانی، کریم، (۱۳۸۸)،شرح جامع مثنوی معنوی، تهران: اطلاعات.
۱۶- صفی علیشاه، حاج میرزا حسین، (۱۳۵۶)،تفسیر منظوم قرآن، تهران: کتاب‌فروشی خیام.
۱۷- طبرسی، شیخ ابوعلی، (۱۴۱۲)، تفسیر مجمع‌البیان، ج ۵-۶، چاپ اول، بیروت: دارالمرتضی.
۱۸- طوسی، احمد بن محمد بن زید، (۱۳۶۷)، تفسیر سوره یوسف، به اهتمام محمد روشن، تهران: علمی و فرهنگی.
19- فروزانفر، بدیع‌الزمان، (۱۳۴۸)، شرح مثنوی شریف، تهران: علمی و فرهنگی.