عناصر ساختاری شعر «دریچه‌ها» سرودۀ مهدی اخوان ثالث

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه لرستان

4/jshd.2019.89473

چکیده

اخوان ثالث (م. امید)، گاه، برای تسکین خاطر آتش‌خیز خویش، به موضوعات و مضامین عاشقانه روی می‌آورد. موضوع جهان­شمول «عشق» دریچه‌ای می‌شود تا برای لحظاتی، از تنفّس در درون­مایه‌های سیاسی–اجتماعی که برای اخوان سرشار از تعفّن و اختناق است، در امان بماند؛ دریغا که این‌گونه سروده‌ها نیز یأس‌آلودند. محبوب و منظور او نیز یا از اهالی «زمستان» است که سرمای سخت و سوزان، عاطفه‌اش را افسرده و منجمد کرده است یا در سفر و هجران است؛ بدین‌گونه عشق یأس‌آلود، دردی بر دردهای ژرف اخوان، افزوده است. مثنوی «دریچه‌ها» که محتوایی غنایی و غزل‌گون دارد، چنین است. در این مقاله، عناصر ساختاری شعر «دریچه‌ها» به روش تحلیل و توصیف متن بررسی شده است. نتایج نشان می‌دهد که قالب شعر، تعیین کنندۀ قطعی و نمودار بی‌چند و چون یک اثر نیست، بلکه معنا، قالب را به دنبال خود می‌کشاند. شعر دریچه‌ها که حاصل تجربه‌های عینی و بیرونی سراینده است و در بحر «هزج مسدّس اخرب مقبوض» سروده شده، از مترنّم‌ترین و مطبوع‌ترین وزن و آهنگ‌ها، برخوردار است که این امر، خلاف نظر پیشنیان دربارۀ این بحر است. در این سروده، معنا، زبان و تصویر هماهنگ جلوه می‌کنند. شفافیّت و سادگی و صمیمیت معنایی، سبب شفافیّت و سادگی زبان و تصاویر شده است.  

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Structural elements of the Daricheh-ha, a poem from Akhavan Thaleth

نویسنده [English]

  • Ahmad Kanjoori
Lorestan University
چکیده [English]

Akhavan Thaleth (M.Omid) sometimes to relief his fire inside, turned to love subjects. Worldwide subject “Love” becomes a gate to secure him for a moment from social-politics context which are greatly suffocation to him. Alas that these such poems are also disappointing. His mistress is either from “Winter” whose wild cold has ruined and freezed his affection, or she is in travel and far from him. Therefore disappointing love has put another pain to Akahavan’s deep pains. The poet “Daricheha” which is musical, is written the way mentioned. In this article, structural elements of the poem “Daricheha” is examined in a analytic and descriptive manner. The results show that Pattern used in a poem, is not determinative and representative to the whole text. But, meaning, pulls the patterns by itself. The poem “Daricheha” which is the consequences of its author external experiences and is written in Bahr “Hazag mosadas-e akhrab maghbooz”, is one of the most satisfactory of songs and weights, which is in contradictory to past acceptable opinion. In this poem, Meaning, Language and Imagination, are all in consistence. Clearance, simplicity and intimacy are the reasons to clearance, simplicity and imagination.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Akhavan Thaleth
  • Daricheh
  • structure
  • structural elements

مراجع

احمدی، بابک، (1380)، ساختار و تأویل متن، چاپ یازدهم، تهران: مرکز.
2- اخوان ثالث، مهدی، (1385)، آخر شاهنامه، چاپ نوزدهم، تهران: زمستان.
3- اخوت، احمد، (1371)، دستور زبان داستان، اصفهان: فردا.
4- پورنامداریان، تقی، (1381)، سفر در مه، تهران: نگاه.
5- تایسون، لُیس، (1387)، نظریه‌ها‌‌‌ی نقد ادبی معاصر، ترجمۀ مازیار حسین‌زاده و فاطمه حسینی، تهران: نگاه امروز و حکایت قلم نوین.
6- حقوقی، محمّد، (1377)، شعر زمان ما 2: مهدی اخوان ثالث، چاپ پنجم، تهران: نگاه.
7- زرّین‌کوب، عبدالحسین، (1379)، شعر بی‌دروغ شعر بی‌نقاب، چاپ هشتم، تهران: علمی.
8- سجّادی، سیّد جعفر، (1375)، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، تهران: امیرکبیر.
9- سلدن، رامان، (1372)، راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو.
10- شمیسا، سیروس، (1383)، راهنمای ادبیات معاصر، تهران: میترا.
11- ...........................، (1378)، نقد ادبی، تهران: فردوس.
12- شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1375)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ ششم، تهران: آگاه.
13- روزبه، محمدرضا، (1389)، شرح، تحلیل و تفسیر شعر نو فارسی، تهران: حروفیه.
14- طاهباز، سیروس، ( 1385)، نیما یوشیج: درباره هنر شعر و شاعری، تهران: نگاه.
15- فتوحی، محمود، (1386)، بلاغت تصویر، چاپ اول، تهران: سخن.
16- قاسم‌زاده، محمّد؛ دریایی، سحر، (1370)؛ ناگه غروب کدامین ستاره: یادنامۀ مهدی اخوان ثالث، چاپ اول، [بی جا]: بزرگمهر.
17- کاخی، مرتضی، (1371)، صدای حیرت بیدار: گفت و گوهای مهدی اخوان ثالث، تهران: زمستان.
18- ...........................، (1385)، باغ بی برگی: یادنامۀ مهدی اخوان ثالث [م. امید]، چاپ سوم، تهران: زمستان.
19- نوری، علی؛ کنجوری، احمد، (1390)، «معنا، زبان و تصویر در شعر آخر شاهنامه، سرودۀ مهدی اخوان ثالث»، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 22، صص 113- 145.
20- نوری‌علا، اسماعیل، (1348)، صور و اسباب در شعر امروز ایران، تهران: بامداد.
Refrences
1- Ahmadi,Bābak.(2010/1380SH). Sāxtār va ta’vil-e matn. 11th p. Tehran:Markaz.
2- Axavāan Sāles,Mehdi.(2006/1385SH). Axar-e Šāh-nāme. 19 th p. Tehran: Zemestan.
3- Fotuhi,Mahmud.(2007/1386SH). Balāqat-e tasvir. Tehran:Soxan.
4- Hoquqi,Mohammad.(1998/1377SH). Še’r-e zaman-e mā: Axavān’ Sales, M. th p. Tehran:Negah.
5- Kaxi,Mortezā.(1992/1371SH). Sedā-ye Heyrat-e Bidār. Tehran:Zemestān.
6- ................................ .(2006/1385SH). Bāq-e bi bargi. 3th p. Tehran:Zemestān.
7- Nuri,Ali & kanjuri,Ahmad.(2011/1390SH). Ma’nā, Zabān va Tasvir dar še’r-e Axar-e Šāh-nāme Sorudeye Mahdi Axavān’ Sales Pizhuhish-I zabān va adabiyyāt-i Farsi. 22. pp. 113-145.
8-Nurialā‘,Asmā’il’.(1969/1348SH). Sovar va asbāb’ dar še’r-e emruz ‘,e Irān. Tehran:Bamdad. 
9- Oxovvat’,Ahmad.(1992/1371SH). Dastur Zabān-e Dastān. Esfahan: Fardā.
10- Purnāmdāriān,Taqi.(2002/1381SH). Safar Dar Meh. Tehran:Negāh.
11- Qasem zādeh,Mohammad.& Daryai,Sahar.(1991/1370SH). Nāgah Qorub-e Kodāmin Setāre. Publisher:Bozorgmehr.
12- Ruzbeh,Mohammad Reza.(2010/1389SH). Šarh,tahlil va tafsir-e šer-e no. Tehran:Horufiy[y]e.
13- Sajjādi,Seyyed Ja’far.(1996/1375SH). Farhang-e olum’-e Falsafi Va Kalāmi. Tehran:Amirkabir.
14-Selden,Raman,&Widdowson,Peter.(1993/1372SH).Rāhnamā-y-eNazariy[y]e-y-e Adabi-e Mo’āser. Translator: Abbās-e Moxber. Teran: Tarh-e No.
15- Šafi’i,Kadkani.Mohammad Reza.(1996/1375SH). Sovar-e Xiyāl dar še’r-e Fārsi. 6th p. Tehran:Negāh.
16- Šamisā,Sirus.(2004/1383SH).Rāhnamaye Adabiy[y]āt’-e Mo’āser. Tehran:Mitrā.
17- Šamisā,Sirus.(1999/1378SH). Naqd-e Adabi. Tehran:Ferdows.
18- Tāhbāz,Sirus.(2006/1385SH). Nimā Yušij: Darbāre-y-e še’r va šā’eri. Tehran: Negāh.
19- Tyson,Lois.(2008/1387SH). Nazariy[y]e-hā-ye Naqd-e Adabi-e Mo’āser. Translator:Hoseinzādeh,M.& Hoseini,F. Second edition, Tehran:Negāh-e emruz & Hekāyat-e Qalam-e Novin.
20- Zarrinkub,Abdolhoseyn.(2000/1379SH). še’r-e bi Doroq, še’r-e bi neqāb. 8 th p. Tehran:elmi.
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 07 بهمن 1397
  • تاریخ بازنگری: 25 اسفند 1397
  • تاریخ پذیرش: 10 فروردین 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار