بازنمایی جنسیت در رمان: مطالعۀ موردی داستان‌های علوی و ساعدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، ایران (نویسندۀ مسئول).

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران.

3 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

بزرگ علوی و غلامحسین ساعدی از نویسندگان برجستۀ ایرانی هستند که رمان‌هایی نوشته‌اند که با اقبال عموم مواجه شده ‌است. داستان‌های «چمدان» و «سالاری‌ها» از بزرگ علوی، «عزاداران بیل» و «شب‌نشینی باشکوه» از ساعدی در این پژوهش، از‌نظر شخصیت‌های زن، نقش و امکان حضور آنان در جامعه بررسی‌شده است. با توجه به پیشرفت‌های جامعۀ ایرانی و حضور پُررنگ زنان در جامعۀ امروز ضرورت دارد نویسندگان نیز با این موج نو خود را هماهنگ کنند و همچنین کمبودها و مشکلات زنان جامعه را در آثار خود بیان کنند. همچنین ضرورت دارد که رگه‌ها و پیشینۀ این ساختارشکنی (حضور زنان در جامعه و خویشکاری ایشان) نیز در آثار نویسندگان گذشته بررسی شود و تأثیر آن نیز برآورد شود. این تحقیق که با مطالعۀ کتابخانه‌ای و رویکرد توصیفی ـ تحلیلی انجام‌گرفته است، نشان داد در آثار بزرگ علوی نقش و حضور زنان در زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی پر‌رنگ‌تر از آثار ساعدی است. در آثار ساعدی زنان نقش بسیار فرعی و جزئی دارند و بیشتر خرافه‌پرست و بی‌پناه به نظر می‌رسند، شاید تنها در کتاب شب‌نشینی باشکوه  (داستان مسخرۀ نوانخانه) یک زن مقتدر دیده می‌شود و بس اما او نیز در پیشبرد داستان نقش چندانی ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Representation of gender in the novel: a case study of Alavi and Saedi stories

نویسندگان [English]

  • fatemeh niroee aghmiuni 1
  • yadollah taleshi 2
  • zahra hosseini 3
1 Ph.D. student of Persian language and literature, Peshwa branch, Islamic Azad University, Varamin, Iran (corresponding author).
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Islamshahr Branch, Islamic Azad University, Islamshahr, Iran.
3 Master's student in Persian language and literature, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Bozorg Alavi and Gholamhossein Saedi are prominent Iranian writers who have written novels that have met with public approval. In this research, the stories of "Suitcase" and "The patriarchy" by Bozorgmehr Alavi, "Bill's mourners" and "Glorious soiree" by Saedi have been examined in terms of female characters, their roles, and the possibility of their presence in the society. Considering the progress of Iranian society and the strong presence of women in today's society, writers should align themselves with this new wave and also express the shortcomings and problems of women in their works. It is also necessary to examine the traces and background of this deconstruction (the presence of women in society and their self-employment) in the works of past authors and to estimate its effect. This research, which was conducted with a library study and a descriptive-analytical approach, showed that the role and presence of women in social, political, and cultural fields are more in Alavi's works than in Saedi's works. In Saedi's works, women play a very minor and secondary role and seem to be superstitious and helpless. Maybe only in the book "Glorious soiree" (the funny story of asylum), a powerful woman can be seen but she doesn't play much of a role in the development of the story.

کلیدواژه‌ها [English]

  • gender
  • novel
  • Alavi
  • Saedi
  1. کتابشناسی

    کتاب‌ها

    1. آرین‌پور، یحیی (1382). از نیما تا روزگار ما (تاریخ ادب فارسی معاصر)، تهران: زوار.
    2. اسماعیل‌لو، صدیقه (1383)، چگونه داستان بنویسیم، تهران: نگاه.
    3. بیشاب، لئونارد (1374)، درس‌هایی دربارۀ داستان‌نویسی، ترجمۀ محسن سلیمانی، تهران: زلال.
    4. پوینده، محمدجعفر (1390)، درآمدی بر جامعهشناسی ادبیات، تهران: نقش جهان.
    5. ‏دستغیب، عبدالعلی (1358)، نقد آثار بزرگ علوی، تهران: فرزانه.
    6. راودراد، اعظم (1382)، نظریه‌های جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، تهران: دانشگاه تهران.
    7. رهنما، تورج (1388)، جایگاه داستان کوتاه در ادبیات امروز ایران، تهران: اختران.
    8. ساعدی، غلامحسین (1397)، عزاداران بیل، تهران روزگار.
    9. ساعدی، غلامحسین (1393)، شبنشینی با شکوه، تهران روزگار.
    10. ساناساریان، الیز (1384)، جنبش حقوق زنان در ایران، ترجمه نوشین احمدی خراسانی، تهران: اختران.
    11. علوی، بزرگ (1396)، چمدان، تهران: نگاه.
    12. ــــ، ـــــ (1395)، سالاریها، تهران: نگاه.
    13. فرزاد، عبدالحسین (1376)، دربارۀ نقد ادبی، تهران: قطره.
    14. مستور، مصطفی (1387)، مبانی داستان کوتاه، تهران: مرکز.
    15. مقدادی، بهرام (1378)، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی، تهران: فکر روز.
    16. میر عابدینی، حسن (1377)، صدسال داستان­نویسی ایران، تهران: چشمه.

     

    مقاله‌ها

    1. افتخارزاده، سیده زهرا (1394)، «تجربۀ زیسته زنان در ازدواج زودهنگام»، پژوهش‌نامۀ مددکاری اجتماعی، شمارۀ 3، صص 109 ـ 155.
    2. سرفراز، جلال (1393)، «نویسندۀ ساکن برلن شرقی»، ماهنامۀ مهرنامه، شمارۀ 34.
    3. ثروت یاری، گروسی و یوسفی، کارو، سرور و فایق (1397)، «بررسی فراوانی اعتقاد به خرافات و عوامل مرتبط با آن در بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کردستان»، مجلۀ علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان، دورۀ بیست‌و‌سوم، صص 25 ـ36.
    4. جعفری دهقی و متوسلی، محمود و نعیمه (1392)، «سیمای زن در ادبیات معاصر نیلوفر کبود بوف کور»، فصلنامۀ علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال 4، شمار‌ۀ 15.
    5. حاجی بابایی و صالحی، محمدرضا و نرگس (1394)، «تحلیل ساختاری داستان هفتم از مجموعه داستان عزاداران بیل غلامحسین ساعدی»، گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دورۀ 10، صص 412 ـ420.
    6. نیساری تبریزی، رقیه (1389)، «سیمای زن در شاهنامه و ایلیاد و اودیسه»، مجلۀ نور، سال اول، صص 29 ـ43.
    7. هاشمیان و کمالی، لیلا و راحله (1390)، «نقد روا‌ن‌شناختی داستان سرباز سربی بزرگ علوی»، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، سال اول، شمارۀ 3، صص 133ـ 148.