گفتمان دنیاگریزی در شعر کلاسیک عربی و فارسی (با تکیه بر اشعار ابواسحاق البیری اندلسی و ناصر خسرو)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه پیام نور، ایران

2 دانشیار زبان و ادبیات عربی ،دانشگاه پیام نور. ایران

3 استاد یار زبان و ادبیات عربی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم.ملایر. ایران.

چکیده

گفتمان دنیاگریزی از بن‌مایه‌های مضمونی شاعران زهد در دو ادب فارسی و عربی است؛ زیرا ازنظر این دسته از شاعران، دنیا و دل‌بستگی به آن، موجبِ مشغول شدن انسان به لذائذ و آرزوهای نفسانی است که او را از یاد خدا و زهد‌پیشگی و قناعت دور خواهد کرد. ابواسحاق البیری، شاعر زهدسرای اندلسی و ناصر خسرو، سراینده و حکیم بزرگ ایرانی، هر دو از شاعران قرن پنج هجری هستند که ازنظر اندیشه و پیام نهفته در شعرشان، شباهت­های نزدیکی به هم دارند. یکی از درون­مایه­های مشترک اشعار دو سراینده، موضوع دنیا و دنیاگریزی است. این پژوهش به روش تحلیلی- توصیفی و با تکیه‌بر محتوا، در گذر مکتب آمریکایی در ادب تطبیقی، می­کوشد تا بارقه­هایی همسان از موضوع دنیاگریزی در اشعار دو سراینده را تبیین و استخراج کند. یافته­های این تحقیق، بیانگر آن است که البیری و ناصر خسرو، در حوزۀ مفاهیم مربوط به دنیا، در بسیاری موارد دارای نگاه مشابهی هستند و خاستگاهِ فکری یکسانی دارند. وصف دنیا از پُربسامدترین مضامین در سروده­های دو شاعر است. دنیا در نگاه آنان، دامگاه و عروس فریبکاری است که جایگاه قرار نیست و گذرگاهی برای سرای اخروی است. دنیا مادری ستمکار است که همواره در چرخش است و خردمند را نشاید که دل به این سرای فانی و عجوزة غدّار ببندد. به‌طورکلی می­توان گفت تصاویری که این دو شاعر از سیمای دنیا ارائه داده‌اند، همگی منفی و ناخوشایند است و بیانگرِ این است که آن‌ها هرگز به جهان روی خوش ‌نشان نداده‌اند و همواره از ناپایداری، بی­وفایی و کینه­ورزی فلک فریاد برآورده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The idea of secularism in classical Arabic and Persian poetry(Based on the poems of Abu Ishaq Al-Biri Andalusi and Nasser Khosrow)

نویسندگان [English]

  • mohamadmehdi roshan 1
  • faroqh nemati 2
  • javad karkhane 3
1 Assistant Professor of Arabic Language and Literature, Payame Noor University. Iran
2 Associate Professor of Arabic Language and Literature, Payame Noor University, Iran
3 Assistant Professor of Arabic Language, University of Holy Quran Sciences and Education.malayer.Iran
چکیده [English]

Abu Ishaq al-Biri, the poet of the Andalusian Ascetic Church, and Nasser Khosrow, the great Iranian poet and sage, are among the poets of the fifth century AH who have similar similarities in terms of thought and message hidden in their poetry. Both have common views on the world, death, and other issues related to asceticism. In their view, the world is a deceptive abode and bride that is not a place of refuge and is a passageway to the abode of the Hereafter. According to Al-Biri and Nasser Khosrow, science is much higher than the wealth and essence of existence and human existence. This research, in an analytical-descriptive and content-based manner, seeks to explain and derive common sparks from the poetic themes of the two poets throughout the American school of comparative literature. The findings of this study indicate that Al-Biri and Nasser Khosrow, in the field of ascetic concepts, such as similar view of the world, death, etc., had a common view and have the same intellectual origin.
Keywords: Arabic and Persian Poetry, Comparative Literature, Abu Ishaq Al-Biri, Nasser Khosrow, Common Topics.The findings of this study indicate that Al-Biri and Nasser Khosrow, in the field of ascetic concepts, such as similar view of the world, death, etc., had a common view and have the same intellectual origin.
Keywords: Arabic and Persian Poetry, Comparative Literature, Abu Ishaq Al-Biri, Nasser Khosrow, Common Topics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arabic and Persian Poetry
  • Comparative Literature
  • A

مراجع

  1.  

    کتاب‌شناسی

    کتاب‌ها

    1. 1. الإلبیری الأندلسی، أبوإسحاق (1991)، دیوان، حقّقه وشرحه واستدرک فائته: محمد رضوان الدّایه، ط 1، دمشق: دارالفکر.
    2. برونیل، بییر و دیگران (1996)، ما الأدب المقارن؟، ترجمه: غسّان السید، دمشق: دار علاء‌الدین.
    3. بهجت، منجد مصطفی (1986)، الاتّجاه الإسلامی فی الشعر الأندلسی، ط 1، بیروت: مؤسّسه الرساله.
    4. زرین­کوب، عبدالحسین (1378)، با کاروان حلّه، تهران: انتشارات علمی.
    5. ......................................... (بی‌تا)، ارزش میراث صوفیّه، تهران: انتشارات امیرکبیر.
    6. شیخ، سعید، (1369 ش)، مطالعات تطبیقی در فلسفة اسلامی، ترجمة مصطفی محقّق داماد، تهران: انتشارات خوارزمی.
    7. صفا، ذبیح‌الله (1381 ش)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.
    8. الضبی، أحمد بن یحیی (1967 م)، بغیه الملتمس فی تاریخ رجال الأندلس، دمشق: دارالکتاب العربی.
    9. عباس، إحسان، (1997 م)، تاریخ الأدب الأندلس: عصر الطوائف والمُرابطین، ط 1، عمان- الأردن: دارالشروق للنشر والتوزیع.
    10. گویارد، فرانسوا (1956 م)، الأدب المقارن، ترجمه: محمّد غلّاب، قاهره: لجنه البیان العربی.
    11. لاهوری، محمد اقبال (1357 ش)، سیر فلسفه در ایران، ترجمة آ.ج. آریان­پور، تهران: انتشارات امیر کبیر.
    12. محقّق، مهدی (1374 ش)، تحلیل اشعار ناصر خسرو، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    13. ناصر خسرو، ابومعین (1368)، دیوان، تصحیح: مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    14. 15. ندا، طه، (1383 ش)، ادبیات تطبیقی، ترجمه: هادی منظم نظری، تهران: نشرنی.
    15. نصر، سیّدحسین (1359 ش)، نظر متفکّران اسلامی دربارة طبیعت، تهران: انتشارات خوارزمی.

    مقاله‌ها

    1. امیراحمدی، ابوالقاسم؛ روزبهانی، سعید، (زمستان 1393 ش)،« آموزه­های زهدی و اخلاقی در شعر قرن چهارم با تکیه بر اشعار کسایی»، پژوهش‌نامۀ ادبیات تعلیمی، سال ششم، ش 24، صص 149-172.
    2. اسلامی ندوشن، محمد (1355 ش)، «پیوند فکر و شعر در نزد ناصر خسرو (یادنامة ناصر خسرو)»، مشهد، صص 31-52.
    3. بالو، فرزاد؛ خبازی کناری مهدی، (بهار 1394 ش)، «ماهیت چندساحتی زبان در اندیشه ناصر خسرو و سوسور»، ادب‌پژوهی، دانشگاه گیلان، شمارۀ 31، صص: 159-173.
    4. رضوی‌پور، سیّدفضل الله؛ نعمتی احمدآباد، لیلا، (بهار و تابستان 1392 ش)؛ «بررسی ادبیات تطبیقی و مطالعات میان‌رشته‌ای»، نشریۀ ادبیات تطبیقی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال چهارم، شمارۀ 8، صص 119-135.
    5. سیّدی، سیّدحسین، (پاییز 1390 ش)، «درآمدی توصیفی- تحلیلی بر چیستی و ماهیّت ادبیات تطبیقی»، فصل‌نامۀ نقد و ادبیات تطبیقی، دانشگاه رازی کرمانشاه، سال اوّل، شمارۀ 3، صص 1-21.
    6. مسبوق، سیدمهدی و دیگران، (پاییز و زمستان 1392 ش)، «سیری در مضامین و معانی زهد در اشعار سنایی غزنوی و ابواسحاق البیری»، پژوهش­های ادبیات تطبیقی، دانشگاه تربیت مدرّس، دورة 1، شمارة 2 (پیاپی 2)، صص 93-114.
    7. مقدادی، بهرام، (پاییز و زمستان 1388 ش)، «ادبیات تطبیقی و نقش آن در گفتگوی تمدن‌ها»، پژوهش زبان‌های خارجی، شمارۀ 13، صص 129-144.

    8.‌ میرقادری، سیّد فضل الله؛ غلامی، منصوره، (پاییز 1388 ش)، «بررسی تطبیقی سیمای دنیا در شعر ناصر خسرو و ابوالعلاء»، نشریة ادبیات تطبیقی- دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال اول، ش 1، صص 207-236.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 دی 1400
  • تاریخ پذیرش: 25 دی 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار