تکنیک زبانی و معناسازی تک‌واژ دستوری «واو» در قرآن کریم و دیوان حافظ شیرازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق ‌اردبیلی، اردبیل، ایران (نویسندۀ مسئول).

2 کارشناس ارشد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد پارس‌آباد مُغان، دانشگاه آزاد اسلامی، پارس‌آباد مُغان، ایران.

چکیده

واو در زبان عربی و فارسی بنا بر موقعیت به‌کاررفته، کارکردهای گوناگون و معانی متفاوتی دارد؛ زیرا واو، واژه­ای است که ارتباط و پیوند میان کلمات و جملات را برقرار می­سازد و آن‌ها را به یکدیگر مرتبط می­کند. تک‌واژ مورد بحث مقالۀ حاضر، واوی است که در نگاه اوّل خلاف قاعدۀ زبانی به نظر می­آید؛ چون ارتباط قبل و بعد آن بدون در نظر گرفتن واو کاملاً درست به نظر می‌رسد و کامل می­نماید. ولی واو واقع‌شده، در اصل ارتباطی میان یک جزء ذکر نشده با ماقبل یا مابعد خود را به عهده دارد و آن را بیان می­کند. ذکر نکردن آن جزء در جمله و قرارگیری واو، باعث غافل‌گیری مخاطب در درجۀ اوّل و باعث تفکّر او در درجۀ دوم شده و در درجۀ سوم علّتی جهت جست‌و‌جو برای یافتن جزء ذکر نشده _ به عبارت دقیق­تر مقصود متکلّم ـ و ارتباطش در جملۀ مطرح‌شده است. از‌آنجاکه اندیشه و تعقّل، لایتناهی و جزء جدایی‌ناپذیر وجود آدمی است، ارتباط هر چیزی با آن یا به تعبیری دقیق­تر، برخورد همۀ چیزهای امور عقلانی با آن است که سبب جاودانگی آن می­شود. در مقالۀ حاضر کوشیده شده است بر اساس شیوۀ تحلیلی- تطبیقی به علّتی از علّت­های متعدّد جاودانگی قرآن کریم و دیوان حافظ شیرازی پرداخته شود. مهم‌ترین دستاورد این مقاله، کشف علّتی از علل متعدّد جاودانگی این دو اثر فاخر بوده است؛ زیرا بیشتر مضامین دیوان حافظ بازتابی از مفاهیم زیبای قرآنی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Lingual Technique and Semantics of ‘and’ in the Holy Quran and Divan of Hafez

نویسندگان [English]

  • Mehrdad Aghaei 1
  • Behzad Esbaki 2
  • Fazil Abbaszadeh 3
1 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Ardabil University, Ardabil, Iran (Corresponding Author).
2 M.Sc. Department of Arabic Language and Literature, Allameh Tabatabai University of Tehran
3 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Parsabad Moghan Branch, Islamic Azad University, Parsabad Moghan, Iran.
چکیده [English]

‘And’ has different functions and meanings in Arabic and Persian language based on the used situation; since it connects words and sentences and relates them to one another. The investigated ‘and’ in the present study is the one that seems to oppose lingual principals; due to its prior and subsequent connection without considering ‘and’ seems quite correct and complementary. However, the applied ‘and’ in fact connects and defines an unmentioned element prior or subsequent to itself.  Not mentioning that element in the sentence and its placement results in audience’s confusion, their struggle in thinking, the reason to seek for the unmentioned element –speaker’s intention to be exact- and its connection in the mentioned sentence. Since thought and reasoning are infinite and inextricable of human nature, everything’s relations with it or more precisely every reasoning confrontation is towards it in order to make it immortal. The present study intends to investigate a cause among numerous causes of immortality of the Holy Quran and Divan of Hafez through a descriptive-analytical approach. The main result of this study is having discovered one of the various causes of immortality in these two grand books; since most themes in Divan of Hafez are reflections of the alluring Quranic concepts.   

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Rhetoric
  • Conjunction ‘and’
  • Lingual Technique

مراجع

  1. کتاب‌شناسی

    کتاب

    1. قرآن کریم (1390)، ترجمه حسین انصاریان، قم: آیین دانش.
    2. احمد بدوی، احمد (1962)، عبدالقاهر الجرجانی و جهوده فی البلاغة العربیة، القاهره: مکتبة مصر.
    3. حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمّد (بی‌تا)، دیوان حافظ، تهیه از: اِنی کاظمی، نشر الکترونیکی کتابخانۀ تاریخ ما.
    4. خانلری، پرویز ناتل (1362)، حافظ، تهران: نیل.
    5. ............، ................... (1351)، دستور زبان فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    6. السامرائی، فاضل صالح (2000)، معانی النحو، عمان: دارالفکر.
    7. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391)، موسیقی شعر، تهران: نیل.
    8. الشواربی، ابراهیم امین (1999)، دیوان حافظ الشیرازی، تهران: مهر اندیش.
    9. عتیق، عبدالعزیز (2009)، علم المعانی فی البلاغة العربیة، بیروت: دار النهضة العربیة.
    10. القزوینی، الخطیب؛ شمس‌الدین، ابراهیم (2003)، الإیضاح فی علوم البلاغة المعانی و البیان و البدیع، بیروت: دارالکتب العلمیة.
    11. الهاشمی، السید احمد؛ الصمیلی، یوسف (1999)، جواهرالبلاغة فی المعانی و البیان و البدیع، بیروت: المکتبة العصریة.

     

    مقاله‌ها

    1. بیدکی، هادی (1396)، «تأثیرپذیری ملای جزیری از حافظ شیرازی در مضمون عشق»، نشریۀ ادبیات تطبیقی دانشگاه باهنر کرمان، سال 9، شمارۀ 16، صص 21 ـ 42.
    2. جیگاره، مینا؛ اجدادی آرانی، فاطمه (1392)، «آموزش تشخیص و ترجمه حرف واو در متون عربی»، فصل‌نامۀ نوآوری­های آموزشی، سال 12، شمارۀ 45، صص 85 ـ 98.
    3. حجتی‌زاده، راضیه (1396)، «تأثیر نقش‌نماهای گفتمانی واو و فاء در تحلیل معنی آیات قرآن»، دو فصل‌نامۀ پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، سال ششم، شمارۀ 12، صص 141 - 162.
    4. ذاکری، احمد؛ خانی اسفند آباد، سامان (1391)، «معانی حروف در دیوان حافظ»، فصلنامۀ علمی دهخدا، دورۀ 4، شمارۀ 11، صص 62- 92.
    5. ذوالفقاری، داریوش؛ محمدی بدر، نرگس؛ سرمدی، مجید؛ یزدانی، حسین (1391)، «دو نوع «واو» نویافته با تکیه بر شاهنامه فردوسی»، فصل‌نامۀ تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی، سال 5، شمارۀ 2 (پیاپی 16)، صص 217 ـ 227.
    6. شمس‌آبادی، حسین؛ ممتحن، مهدی (1391)، «اعجاز توانش زبانی و کاربرد واژگانی قرآن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، دورۀ 3، شمارۀ 11، صص 63 ـ 85.
    7. صالحی، علیرضا (1396)، «تحلیلی بر نظام زبانی قرآن کریم و نقد نظریه جاحظ درزمینۀ وزن آیات وحی»، پژوهش‌نامۀ قرآن و حدیث، شمارۀ 20، صص 87 ـ 110.
    8. مرامی، جلال؛ بیگلری، فاطمه (1394)، «بررسی واو به‌عنوان یک شاخص سبکی و پدیدۀ معنی‌ساز میان جملۀ علت و عامل آن در قرآن کریم»، دو فصل‌نامۀ پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، سال پنجم، شمارۀ 13، صص 65- 96.
    9. مؤدب، سیّد رضا (1382)، «تأملی در آفاق اعجاز قرآن»، فصل‌نامۀ قبسات، دورۀ 8، شمارۀ 29، صص 201-214.
    10. نظری، علی؛ فتح‌اللهی علی؛ رضایی، پروانه (1389)، «اثرپذیری پنهان حافظ از قرآن کریم در غزل پنجم او»، فصل‌نامۀ پژوهش زبان و ادبیات، شمارۀ 19، صص 93 ـ 123.
    11. وفایی، عباسعلی؛ آقابابایی، سمیه (1394)، «فصل و وصل از منظر علم معانی و دستور زبان فارسی»، دو فصل‌نامهۀ علوم ادبی، سال 4، شمارۀ 6، صص 7 ـ 35.

     

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 اردیبهشت 1400
  • تاریخ بازنگری: 23 تیر 1400
  • تاریخ پذیرش: 13 شهریور 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار