سیر تصنیف در شعر فارسی از آغاز تا نهضت مشروطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

5/jshd.2020.109678

چکیده

شعر و موسیقی، زبان دل و احساس­اند. شعر تسلّی­بخش ناکامی­ها و موسیقی مونس و غم‌خوار دوران تنهایی و سختی­های بشر بوده است. تصنیف، تلفیق ماهرانة این دو هنر است؛ به‌گونه­ای که بر دل مخاطب اثری شگرف داشته باشد. در این پژوهش سعی بر این است که این موضوع در ادب فارسی از آغاز تا مشروطیّت بحث و بررسی شود و معانی و مفاهیم مختلف آن در طی دوره­های تاریخی و نمونه­هایی از چهره­های برجسته­ای که به این مقوله پرداخته­اند، نقل و تبیین گردد. روش تحقیق در این پژوهش به شیوة توصیفی-‌تحلیلی و بر مطالعات کتابخانه­ای استوار است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که تصنیف­سرایی در تمامی دوره­های حیات ایرانیان وجود داشته است؛ زیرا به‌طور مستقیم با آمال و عواطف اقوام ایرانی مرتبط بوده و درون­مایة اصلی زبان ملّی ما را رقم زده است. تصنیف از قرن دهم به بعد رواج بیشتری یافت و در دورة مشروطیّت با شاعرانی چون عارف و ملک­الشّعرا و... به اوج ­رسید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ballad in Persian Poems from Dawn to Constitutional Revolution

نویسنده [English]

  • Sholeh AbdolAlipour
PHD graduate in Persian Language and Literature- Urmia University
چکیده [English]

Poems and music are the languages of heart and emotions. Poems have been as comforts of failures and music has been the companion of loneliness and humans’ hardships. Ballad is a skillful combination of both; in a way to have significant influences on the audience’s heart. This study investigates this issue in Persian literature from dawn to Constitutional Revolution and explains and clarifies its various meanings and notions during historical eras. In addition, it represents some renowned figures in this respect. The methodology in this study is descriptive-analytical and it is based on library research. The findings show that ballad has always existed within Iranian lives since it is connected with ambitions and emotions of Iranian tribes. Moreover, it has made the main essence of our national language. From tenth century onward, ballad became more pervasive and during constitutional era, it received its apex with the advent of poets such as Aref and Malek osh-Shoa’ra.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ballad
  • music
  • song
  • Aref
  • Constitutional Revolution

کتابشناسی

1- آرین­پور، یحیی، (1382)، از صبا تا نیما، جلد دوّم، چاپ هشتم، تهران: زوّار.
2- آژند، یعقوب، (1363)، ادبیّات نوین ایران، از انقلاب مشروطیّت تا انقلاب اسلامی، تهران: امیرکبیر.
3- احمد پناهی، محمّد، (1382)، ترانه­های ملّی ایران: سیری در ترانه و ترانه­سرایی در ایران، چاپ اوّل، تهران: علم.
4- اطرائی، ارفع، (1371)، فرهنگ موسیقی ایران، چاپ دوّم، تهران: چنگ.
5- البرز، پرویز، (1381)، گامی در قلمرو شعر و موسیقی، تهران: آن.
6- ایازی سوری، (1383)، نگرشی بر پیشینة موسیقی در ایران به روایت آثار پیش از اسلام، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
7- ایرانی، اکبر، (1370)، هشت گفتار پیرامون حقیقت موسیقی غنایی، چاپ اوّل، تهران: حوزۀ هنری.
8- باقی­نژاد، عبّاس، (1387)، تأمّلی در ادبیّات امروز، چاپ اوّل، تهران: کتاب پارسه.
9- بدیعی، نادره، (1354)، تاریخچه­ای بر ادبیّات آهنگین ایران، چاپ اوّل، تهران: روشنفکر.
10- بویس، مری و فارمر، هنری جرج، (1368)، دو گفتار درباره خنیاگری و موسیقی ایران، ترجمۀ بهزاد­باشی، تهران: آگاه.
11- بهار، محمّد تقی، (1382)، دیوان اشعار ملک­الشّعرای بهار، جلد1و 2، چاپ اوّل، تهران: آزادمهر.
12- حدّادی، نصرت الله، (1376)، فرهنگنامة موسیقی ایران، چاپ اوّل، تهران: نوبهار.
13- خالقی، روح الله، (1381)، سرگذشت موسیقی ایران، چاپ اوّل، تهران: مؤسسه فرهنگی- هنری ماهور.
14- خسروی دانش، بهرام، (1382)، موسیقی ایران در گذر زمان، چاپ اوّل، اصفهان: گل­افشان.
15- خضرائی، بابک، (1383)، صفی­الدّین از دیدگاه معاصر (مجموعه مقالاتی درباره زندگی و آراء صفی­الدّین ارموی)، چاپ اوّل، تهران: فرهنگستان هنر.
16- رازی، عبدالله، (1377)، تاریخ کامل ایران، چاپ 14، تهران: اقبال.
17- راهگانی، روح انگیز، (1377)، تاریخ موسیقی ایران، چاپ اوّل، تهران: پیشرو.
18- رزمجو، حسین، (1374)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، چاپ سوّم، مشهد: آستان قدس رضوی.
19- زرگر، مسعود، (1383)، جاودانه­ها (1)، تهران: آتنا.
20- سپانلو، محمد علی؛ اخوّت، مهدی، (1381)، دیوان عارف قزوینی، چاپ اوّل، تهران: نگاه.
21- سپنتا، ساسان، (1369)، چشم­انداز موسیقی ایران، چاپ اوّل، تهران: مشعل.
22- ستایشگر، مهدی، (1376)، نام­نامة موسیقی ایران زمین: شرح احوال موسیقی‌دانان و موسیقی­پژوهان و پژوهش­های موسیقیایی، تهران: اطلاعات.
23- شاکرین، سوسن، (1388)، اصول و مبانی موسیقی، چاپ اوّل، تهران: سوره مهر.
24- شمیسا، سیروس، (1386)، سیر رباعی در شعر فارسی، چاپ اوّل، تهران: علم.
25- فروغ، مهدی و دیگران، (1390)، موسیقی ایرانی، چاپ دوّم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
26- لطفی، محمّدرضا، (1372)، شناخت فرم­های موسیقی ایرانی در کتاب سال شیدا، تهران: مؤسّسۀ فرهنگی هنری شیدا.
27- محمّدزاده صدیق، حسین، (1389)، سیری در رساله­های موسیقیایی، تهران: سورة مهر.
28- مستوفی، عبدالله، (1388)، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، جلد1، چاپ ششم،  تهران: زوّار.
29- مشحون، حسن، (1380)، تاریخ موسیقی ایران، چاپ اوّل، تهران: فرهنگ نشر نو.
30- نصیری­فر، حبیب­الله، (1379)، گشت و گذاری در موسیقی سنّتی ایران، جلد1، چاپ اوّل، تهران: نگاه.
31- ...............................، (1386)، گنج سوخته، جلد1، تهران: نگاه.
32- نفری، بهرام، (1383)، اطلاعات جامع موسیقی، چاپ هفتم، تهران: مارلیک.
33- همایی، جلال­الدّین، (1375)، تاریخ ادبیّات ایران، چاپ اوّل، تهران: هما.