نمادینگی نیلوفر آبی، مضمون مشترک در پهنۀ جغرافیای فرهنگی عصر هخامنشی و ساسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور واحد بابل، بابل، ایران.

2 استادیار گروه علوم تربیتی و روان شناسی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل، بابل، ایران.

5/jshd.2020.109677

چکیده

فرهنگ را می‌توان از مفاهیم نسبتاً جدید در عرصۀ علوم انسانی در نظر گرفت. ویژگی بارز این مفهوم ارتباط میان هسته‌های متفاوت فرهنگی است که در نتیجۀ تعاملات متقابل بشری شکل می‌گیرد. مهم‌ترین عنصری که در ایجاد این گونه تعاملات نقش دارد، جغرافیاست؛ چرا که وجود شرایط گوناگون جغرافیایی در پدید آمدن حوزه‌های متفاوت فرهنگی نقش برجسته دارد. البته این حوزۀ نوین علوم انسانی و اجتماعی که به مطالعۀ تأثیر و تأثّرات فرهنگی و تعامل و ارتباط میان ساختارهای گوناگون فرهنگ و جغرافیا می‌پردازد، تحت عنوان جغرافیای فرهنگی قرار می‌گیرد. شایان ذکر است فرهنگ به‌عنوان مهم‌ترین ریشه و آبشخور ادبیّات در تعاملی متقابل سبب بالندگی، استقرار و استحکام هویّت فرهنگی یک ملّت می‌شود. یکی از ارکان سازنده در ساختار فرهنگی- ادبی تمدّن‌های کهن، وجود نماد به‌عنوان شاخصه‌ای مهم در نشانه‌شناسی یا کنش خاصّ میان‌فرهنگی است که می‌تواند به بازخوانی ذهنی اقوام گوناگون از یک مفهوم واحد منجر شود. در این معنا، نماد فرهنگی گل نیلوفر آبی به‌عنوان موجودیّتی نمادین، مفهومی شاخص دارد. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و تاریخی به تجزیه و تحلیل این نماد کهن فرهنگی ایران در دو عصر هخامنشی و ساسانی پرداخته است. نتایج نشان می­دهد نماد نیلوفر آبی از عصر هخامنشیان تا عصر ساسانی بروز و ظهور گوناگون داشته و به‌عنوان هسته‌ای نمادین، انبوهی از معانی انتزاعی و مفاهیم خاصّ ذهنی از جمله صلح جهانی، عبادت، زیبایی، عشق و ... را گرد خود فراهم نموده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Lotus Symbolism, a Common Concept in Geographical-Cultural Vastness of Achaemenians and Sassanids

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Gholampour Darzi 1
  • Abdolah Ali Esmaeili 2
1 MA graduate from the Department of Geography and Urban Planning- Payame Noor University- Babol – Iran.
2 Assistant Professor- Department of Education and Psychology- Faculty of Human sciences- Islamic Azad University- Babol Branch- Babol- Iran
چکیده [English]

     Culture is considered as a relatively new notion in human sciences. Its noticeable feature is the relation amongst different cultures which is formed as a result of human interactions. The most important element to establish these interactions is geography; since various geographical conditions has a significant role in different cultural areas. Needless to mention that this new human and social science realm to study the cultural effects, interactions and relations amongst various culture and geography is characterized as cultural geography. It is worth mentioning that culture as a vital fundamental principle in literature in a mutual interaction, contributes to improvement, establishment and strength of a nation’s cultural identity. One of the constituents of literary-cultural formation in ancient civilizations is allegory, as a remarkable index of symbolism or a specific intercultural action that is able to reread the minds of different tribes of a unique notion. Lotus, as a cultural allegory and entity possesses a special signification. The present study via descriptive-analytical approach investigates and analyses this ancient Persian allegory in Achemenians and Sassanids dynasties. The findings represent that lotus allegory has appeared as a symbolistic essence from Achemenians to Sassanids dynasties. It entails an accumulation of abstract and intellectual concepts such as universal peace, worship, splendor, love, etc.

کلیدواژه‌ها [English]

  • geography
  • cultural geography
  • allegory
  • lotus

کتابشناسی

1- احسانی، محمّدتقی، (1390)، هفت هزار سال هنر فلزکاری ایران، تهران: علمی و فرهنگی.
2- ایونس، ورونیکا، (1385)، اساطیر مصر، ترجمۀ محمّدحسین باجلانفرخی، چاپ دوّم، تهران: اساطیر.
3- آسابرگر، آرتور، (1379)، نقد فرهنگی، ترجمۀ حمیرا مشیرزاده، تهران: باز.
4- بلخاری قهی، حسن، (1388)، اسرار مکنون یک گل، چاپ دوّم، تهران: نگارستان هنر.
5- بوسایلی ماریو، شراتو امبرتو، (1376 )، تاریخ هنر ایران (2) هند پارتی و ساسانی، ترجمۀ دکتر یعقوب آژند، تهران: مولی.
6- پرادا، ایدت، ( 1383 )، هنر ایران باستان، چاپ دوّم، ترجمۀ یوسف مجیدزاده، تهران: دانشگاه تهران.
7- پوپ، آرتور اپهام، (1336)، «تخت جمشید شهر مذهبی بوده است»، ماهنامۀ سخن، ترجمۀ علی اشرف شیبانی، شماره 11 و 12، صص 65- 77.
9- حاکمی، علی، (1385)، گزارش هشت فصل بررسی و کاوش در شهداد، جلد 1، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی.
10- حیدری، غلامحسین، (1384)، ژئوپلیتیک فرهنگی یا ژئوکالچر، مجموعه مقالات نخستین کنگرة  علمی انجمن ژئوپلیتیک ایران.
11- داپسون، رابرت هنری، (1378)، کاوش در حسنلو، ارومیه، گنجینه هنر، جلد 1، تهران: سازمان میراث فرهنگی.
12- دادور، ابوالقاسم؛ منصوری، الهام، (1385)، درآمدی بر اسطوره‌ها و نمادهای ایران و هند در عهد باستان، تهران: دانشگاه الزهرا (س) .
13- دهخدا، علی اکبر، ( 1375 )، لغت­نامة دهخدا، جلد 4، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، مؤسسۀ لغت نامه دهخدا.
14- رضایی مهوار، میثم، (1389)، «معماری و تزئینات گچ بری در مسجد جامع اردستان»، پیام بهارستان، سال سوم، شماره 9، صص 643- 649.
15- رضی، هاشم، (1358)، گاه شماری و جشن های ایران باستان، چاپ اوّل، تهران: فروهر.
16- ژوله، تورج، (1381)، پژوهشی در فرش ایران، چاپ اوّل، تهران:  یساولی.
17- سودآور، ابوالعلا، (1384)، فرّه ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، تهران: نی.
18- شوالیه، ژان گربران آلن، (1387)، فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
19- فیّاض، ابراهیم؛ سرفراز، حسین؛ احمدی، علی، (1390)، «نشانه شناسی چشم اندازهای فرهنگی در جغرافیای فرهنگی؛ راهبردهای مفهومی برای فهم و کشف معنا»، فصلنامۀ تحقیقاتی فرهنگی، دورۀ چهارم، شماره 4، صص 91- 116.
20- کوپر، جی. سی، ( ۱۳۸۶)، فرهنگ مصوّر نمادهای سنتی، ترجمۀ ملیحه کرباسیان، چاپ دوّم، تهران: فرهنگ نشر نو.
21- کیانی، محمّد یوسف، ( 1376 )، تزئینات اسلامی وابسته به معماری ایران در دوره اسلامی، سازمان میراث فرهنگی، تهران: سمت.
22- گرگورویچ لاکونین، ولادیمیر، (1350)، تمدّن ایران ساسانی، ترجمۀ عنایت الله رضا، چاپ اوّل، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
23- گیرشمن، رمان، (1390)، هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی، ترجمۀ بهرام فره­وشی، تهران: علمی و فرهنگی.
24- مقدّم، محمّد، (1388)، جستار دربارۀ مهر و ناهید، تهران: هیرمند.
25- هال، جیمز، (1389)، فرهنگ نگاره‌ای نماد در هنر شرق و غرب، ترجمۀ رقیه بهزادی، چاپ چهارم، تهران:  فرهنگ معاصر.
26- هینلز، جان راسل، (1385)، شناخت اساطیر ایران، ترجمه و تألیف محمد حسین باجلان فرخی، چاپ دوّم، تهران: اساطیر.
27- یاحقّی، جعفر، ( 1386)، فرهنگ اساطیر و داستان‌واژه‌ها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
28- یساولی، جواد، (1370) ، قالی‌ها و قالیچه‌های ایران، تهران: یساولی.
29- Palczewski, Catherine, and Ice, Richard, and Fritch, John, (2012), Rhetoric in Civic Life. Pennsylvania: Strata Publishing, Inc.
30- Womack, Mari, (2005), Symbols and Meaning: A Concise Introduction, California: AltaMira Press.